ҚАЗІРГІ ТАҢДАҒЫ АСКАРИДОЗ АУРУЫ БОЙЫНША ЖАЛПЫ МӘСЕЛЕЛЕР

ҚАЗІРГІ ТАҢДАҒЫ АСКАРИДОЗ АУРУЫ БОЙЫНША ЖАЛПЫ МӘСЕЛЕЛЕР

Шойбек Азамат Маратұлы

магистрант, Қожа Ахмет Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті

Қазақстан, Түркістан

Қалдархан Дана Қалдарханқызы

магистрант, Қожа Ахмет Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті

Қазақстан, Түркістан

Құрмантай Жансая Әбдімәжітқызы

магистрант, Қожа Ахмет Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті

Қазақстан, Түркістан

Саржанов Фахриддин Нурмахамедович

PhD, аға оқытушы, Қожа Ахмет Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті

Қазақстан, Түркістан

АҢДАПТА

Өзектілігі. Аскаридоз – Ascaris lumbricoides нематодты гельминттерімен тудырылатын, асқазан-ішек паразиттік инфекцияларының арасында ең көп кездесетін ауру. Әлем бойынша таралу жиілігі 25% құрайды. Дүние жүзінде шамамен 1,4 миллиард адам жұқтырған. Балалар ересектерге қарағанда жиі жұқтырады. Аскаридозбен ауыр жұқтырылу бүкіл әлемде, әсіресе балалар арасында жыл сайын шамамен 60000 адам қайтыс болады.

Мақсаты. Қазіргі таңдағы аскаридоз ауруы бойынша жалпы мәселелерге қысқаша әдеби шолу жүргізу.

Әдіс-тәсілдер. Web of Science, Scopus, PubMed, eLibrary мәліметтер базасындағы заманауи әдебиеттерге шолу.

Нәтиже. Әдеби шолу мәліметтеріне сүйене отырып, әлем бойынша халықтың, әсіресе балалардың аскаридозбен сырқаттанушылықтың жоғары деңгейінің байқалуы, клиникалық көріністері жиі асимптоматикалық түрде болуы, аскаридоздан өлім қаупінің жоғарылығына байланысты мәселені одан әрі зерделеу, атап айтқанда тәуекел аумағын, тәуекел топтарын, тәуекел факторларын айқындап, профилактикалық және эпидемияға қарсы іс-шаралар жүргізу қажет.

Тұжырым. Аскаридоз - ауыр түрде өтетін асқазан-ішек паразиттік инфекциялардың бірі. Бұл жылы тропикалық және субтропикалық аймақтардан жиі келіп түседі және балаларға қатты әсер етеді. Ауру көбінесе антисанитариялық және санитарлық-гигиеналық жағдайда өмір сүретін кедей әлеуметтік-экономикалық топтарда байқалады. Бұл дамушы елдерде өте кең таралған гельминттік инфекция болғандықтан, денсаулық сақтау тұрғысынан да, экономикалық тұрғыдан да маңызды. Паразиттің тұрақтылығы мен таралуы гельминттің өзімен және онымен байланысты жұқпалы аурулармен күресуде қиындықтар туғызады, сондықтан қайнатылған ауыз суды пайдалану, топырақпен байланыста болмау және мектептердегі балалар арасында жеке гигиена мен қоршаған ортаның санитариясы туралы хабардарлықты арттыру аскаридоздың таралуын азайтуға көмектеседі.

АННОТАЦИЯ

Актуальность. Аскаридоз - наиболее распространенное заболевание среди желудочно-кишечных паразитарных инфекций, вызываемое нематодными гельминтами Ascaris lumbricoides. Частота распространения по всему миру составляет 25%. Во всем мире инфицировано около 1,4 миллиарда человек. Дети заражаются чаще, чем взрослые. Серьезное заражение аскаридозом ежегодно умирает около 60 000 человек во всем мире, особенно среди детей.

Цель. Провести краткий литературный обзор общих проблем по заболеванию аскаридозом в настоящее время.

Методы. Обзор современной литературы в базах данных Web of Science, Scopus, PubMed, eLibrary.

Результат. Исходя из данных литературного обзора, необходимо дальнейшее изучение проблемы, связанной с наблюдением высокого уровня заболеваемости населения по всему миру, особенно детей аскаридозом, клиническими проявлениями которого часто являются бессимптомные, повышенным риском смерти от аскаридоза, а именно определение территории риска, групп риска, факторов риска, проведение профилактических и противоэпидемических мероприятий.

Выводы. Аскаридоз - одна из самых тяжелых желудочно-кишечных паразитарных инфекций. Он часто поступает из теплых тропических и субтропических регионов и оказывает сильное влияние на детей. Заболевание чаще всего наблюдается в бедных социально-экономических группах, живущих в антисанитарных и санитарно-гигиенических условиях. Поскольку это очень распространенная гельминтозная инфекция в развивающихся странах, она важна как с точки зрения здравоохранения, так и с экономической точки зрения. Устойчивость и распространение паразита создают проблемы в борьбе с самим гельминтом и связанными с ним инфекционными заболеваниями, поэтому использование кипяченой питьевой воды, отсутствие контакта с почвой и повышение осведомленности о личной гигиене и санитарии окружающей среды среди детей в школах могут помочь уменьшить распространение аскаридоза.

ABSTRACT

Introduction. Ascariasis is the most common disease among gastrointestinal parasitic infections caused by nematode worms Ascaris lumbricoides. The frequency of distribution worldwide is 25%. Around 1.4 billion people are infected worldwide. Children are infected more often than adults. Serious ascariasis infection kills about 60,000 people worldwide every year, especially among children.

Aim. To conduct a brief literature review of the general problems of ascariasis at the present time.

Methods. Review of modern literature in the databases Web of Science, Scopus, PubMed, eLibrary.

Result. Based on the data of the literature review, it is necessary to further study the problem associated with the observation of a high level of morbidity of the population around the world, especially children with ascariasis, the clinical manifestations of which are often asymptomatic, an increased risk of death from ascariasis, namely, the definition of risk areas, risk groups, risk factors, preventive and anti-epidemic measures.

Conclusions. Ascariasis is one of the most severe gastrointestinal parasitic infections. It often comes from warm tropical and subtropical regions and has a strong effect on children. The disease is most often observed in poor socio-economic groups living in unsanitary and sanitary conditions. Since it is a very common helminth infection in developing countries, it is important both from a health and economic point of view. The resistance and spread of the parasite create problems in the fight against the helminth itself and related infectious diseases, therefore, the use of boiled drinking water, lack of contact with soil and increased awareness of personal hygiene and environmental sanitation among children in schools can help reduce the spread of ascariasis.

Кілт сөздер: Ascaris lumbricoides, аскаридоз, халық, жұқтыру көрсеткіші, таралу жиілігі.

Ключевые слова: аскаридоз, население, уровень инфицирования, частота распространения.

Keywords: ascariasis, population, infection rate, frequency of spread.

Аскаридоз – Ascaris lumbricoides нематодты гельминттерімен тудырылатын, асқазан-ішек паразиттік инфекцияларының арасында ең көп кездесетін, әсіресе жылы, ылғалды климатты тропикалық және субтропикалық мемлекеттерде аса таралған ауру [1]. Әлем бойынша таралу жиілігі 25% құрайды. Дүние жүзінде шамамен 1,4 миллиард адам жұқтырған. Олардың көпшілігі Үнді субқұрлығында, Қытайда, Латын Америкасында, Африка құрлығында тіркелген [2]. Аскаридоз Қазақстан Республикасында да жиі кездесетін гельминтоздардың бірі. Халық арасында жалпы паразитарлық аурушаңдық 100000 тұрғынға шаққанда 124,2 жағдайды құрайды, ал 14 жасқа дейінгілердің арасында 407,2. Гиперэндемиялық өңірлер қатарына Павлодар (318,7), Батыс Қазақстан (220,8), Қызылорда (165,5) облыстары кіреді. Кездесу жиілігінен аскаридоз ауруы екінші орынды алады (9,0%) [3]. Балалар ересектерге қарағанда жиі жұқтырады. Аскаридозбен ауыр жұқтырылу бүкіл әлемде, әсіресе балалар арасында жыл сайын шамамен 60000 адам қайтыс болады [4]. Ауру Ascaris lumbricoides жұмыртқаларының ластанған суға, тағамға немесе топыраққа түсуі кезінде кездейсоқ адам ағзасына енуі нәтижесінде жұқтырылады. Жұмыртқалары жұтылғаннан кейін дернәсілдері бөлініп шығып, жіңішке ішектің шырышты қабатына енеді. Қан айналым жүйесіне тасымалданған кезде адам қатты жөтел мен ысқырықты тыныс алуы мүмкін. Соңында дернәсілдері қайта жұтылып, аш ішекке оралғанда күніне 240000-ға дейін дернәсілдерін бөліп шығып, пісіп жетіледі. (1-сурет) Аналығы аталығынан қарағанда үлкен болады, ұзындығы 40 см, диаметрі 6 мм жетеді. Ascaris lumbricoides инфекциясы негізінен асимптоматикалық болып келеді, сондықтан бірнеше жылдар бойы клиникалық көрінісі байқалмайды. Көбінесе эндоскопиялық тексеріс барысында кездейсоқ анықталады [5].

Сурет 1. Ascaris lumbricoides-тің өмірлік ағымы, өңделген. (дереккөз: Ауруларды Бақылау және Алдын алу Орталықтары)

Ascaris lumbricoides жұқтырған адамдардың көпшілігінде бірнеше ғана гельминт болуына байланысты айтарлықтай белгілері болмайды. Орта дәрежелі жұқтырылуда аурудың жедел белгілерін тудыруы мүмкін, мысалы, жүрек айну, диарея және іштің ауыруы, олар әдетте ауру басталғаннан кейін көп ұзамай жоғалады. Алайда, ауыр түрде жұқтырылу адамдарда созылмалы және жедел белгілерге бөлінетін көптеген белгілермен көрінуі мүмкін. Аскаридоз инфекциясының созылмалы белгілері қоғамдық денсаулық сақтау саласына айтарлықтай әсер етеді. Жедел белгілері, керісінше, сирек кездеседі, бірақ өлім қаупінің жоғарылауымен ауыр түрде өтеді. 12 миллион жедел жағдайға 1000 өлім тиісінше сәйкес келеді. Созылмалы түрде жиі кездесетін белгілері - өсудің бұзылуы және дұрыс тамақтанбау. Майлар, А дәрумені және β-каротин сияқты қоректік заттардың сіңірілуінің бұзылуы ішек бүрлерінің зақымдалуынан туындайды және анорексиямен бірге жүруі дұрыс тамақтанбаудың негізгі себебі болып табылады. Сонымен қатар, балалардағы дұрыс тамақтанбау өсу мен физикалық қабілеттердің нашарлауына, сондай-ақ мүгедектік пен танымдық қабілеттердің төмендеуіне әкелуі мүмкін [6].

Өкінішке орай, қазіргі таңда эндемиялық аймақтардағы емделушілердің көпшілігі бірнеше ай ішінде қайта жұқтырады. Санитарлық ағарту, жеке гигиена, санитарлық жағдайды жақсарту, экскременттерді утилизациялау және адамның нәжісін тыңайтқыш ретінде пайдалануды тоқтату тиімді ұзақ мерзімді алдын-алу шаралары болып табылады. Ascaris lumbricoides кең таралған аймақтарда мақсатты дегельминтизация және жаппай антигельминтикалық емдеу мүмкіндігін қарастырған жөн [7].

Әдебиеттер тізімі:

1. Galgamuwa LS, Iddawela D, Dharmaratne SD. Development and Piloting of Ascariasis Surveillance System of Children in Sri Lanka [Internet]. 2014. Available from: http://ojphi.org
2. Anand M, Topno N, Hajong R, Baruah AJ, Khongwar D, Agarwal S. Surgical manifestations and management of gastrointestinal and hepato-pancreato-biliary ascariasis: an observational study. International Surgery Journal. 2020 Oct 23;7(11):3620.
3. Шайзадина Ф.М, Брицкая П.М, Култанов Б.Ж, Кантимиров М.Р, Алышева Н.О, Беменде Б. (2013). ЭПИДЕМИОЛОГИЧЕСКАЯ СИТУАЦИЯ ПО ГЕЛЬМИНТОЗНЫМ ИНВАЗИЯМ СРЕДИ НАСЕЛЕНИЯ В ЦЕНТРАЛЬНОМ КАЗАХСТАНЕ. МЕЖДУНАРОДНЫЙ ЖУРНАЛ ПРИКЛАДНЫХ И ФУНДАМЕНТАЛЬНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ, 147–148.
4. Li Q, Zhao D, Qu H, Zhou C. Life-threatening complications of ascariasis in trauma patients: a review of the literature. World Journal of Emergency Medicine. 2014;5(3):165.
5. Kawoosa Z, Javid G, Yattoo GN, Gulzar GM, Sodhi JS, Shah AH, et al. To Assess the Efficacy and Safety of Various Anti-heliminthics against Ascariasis Lumbricoides among a Study Population in North India. Oncology, Gastroenterology and Hepatology Reports. 2018 Apr 10;7(1):25–34.
6. Deslyper G, Holland C v. Overview on Ascariasis in Humans in South Asia. In 2017. p. 83–120.
7. Leung, A., Leung, A., Wong, A., & Hon, K. L. (2020). Human Ascariasis: An Updated Review. Recent patents on inflammation & allergy drug discovery, 14(2), 133–145. https://doi.org/10.2174/1872213X14666200705235757