БОЛАШАҚ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУДА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚАБІЛЕТТІ ҚОЛДАНУДЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ӘДІСІ

БОЛАШАҚ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУДА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚАБІЛЕТТІ ҚОЛДАНУДЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ӘДІСІ

Шакирова Арайлы Далеловна

докторант, і. Жансүгіров атындағы Жетісу университеті,

Қазақстан, Талдықорған

Шакирова Нуржанат Далеловна

PhD, Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті,

Қазақстан, Алматы

METHOD OF IMPLEMENTATION OF PEDAGOGICAL ABILITY IN TRAINING OF FUTURE PROFESSIONAL

Shakirova Araily Dalelovna

doctoral student, Zhetysu University named after I. Zhansugurov,

Kazakhstan, Taldykorgan

Shakirova Nurzhanat Dalelovna

PhD, Kazakh National Pedagogical University named after Abai,

Kazakhstan, Almaty

АҢДАТПА

Мақала кәсіби қолдану әдісін дамыту мүмкіндігін зерттеуге арналған. Кәсіби қолдану әдісі ЖОО-да оқу кезеңінде іске асырылады. Педагогтың кәсіби стандартын ескере отырып, білімгерлердің еңбек әрекетін меңгеруге бағытталған кәсіби қолданудың  апробациялық тәжірибесі қарастырылған. «Педагогика және психология» мамандығы бойынша І.Жансүгіров атындағы Жетісу университетіндегі І және IV курстың 50 студенті қатысқан, болашақ педагогтардың кәсіби құзыреттілігін (еңбек әрекеті) дамытудағы кәсіби қолданудың әсерін зерттеудегі нәтижелер талданды. Зерттеу нәтижелері кәсіби қолдануды іске асырғаннан кейін жағымды динамиканы көрсетті. Болашақ педагогтарды даярлауда кәсіби қабілетті қолдануды жүзеге асыру әдісі әлеуметтік-психологиялық тренингтер қолдануды іске асыру арқылы даму мүмкіндігі жайында қорытынды шығарылған.

ABSTRACT

The article is devoted to the study of the possibility of developing a method of professional application. The method of professional application is implemented during the study period at the university. Taking into account the professional standard of the teacher, the experimental experience of professional application aimed at mastering the labor activity of students is considered. The results of the study of the impact of professional use in the development of professional competence (labor activity) of future teachers were analyzed, which was attended by 50 first and fourth year students of Zhetysu University named after I. Zhansugurov in the specialty "Pedagogy and Psychology". The results of the study showed a positive dynamics after the implementation of professional use. It was concluded that the method of using professional skills in the training of future teachers can be developed through the use of socio-psychological training.

Түйін сөздер: педагогикалық қабілет, әлеуметтік-психологиялық тренинг, болашақ педагогтар.

Keywords: pedagogical ability, socio-psychological training, future teachers.

Қазіргі таңда отандық педагогикалық білім беру жүйесі өзгерістерді өткеріп жатыр [1.33б;2.144б;3.89б;5.7б;6.43б] оның негізгі мәні – педагогтың кәсіби стандартында көрсетілгендей қазіргі талаптарға сәйкес педагогтарды кәсіби дайындауды іске асыру[8.82б]. Отандық педагогикалық білім берудегі модернизациялаудың ең негізгі нәтижесі – білім беру бағдарламаларының нәтижелерінің жоғарылауы. Ол үшін дайындықтың мазмұны мен формасын педагогтың кәсіби стандартына сәйкес жүзеге асыру керек.

Бұл жердегі дайындықтың мазмұны мен формасы болашақ педагогтардың құзыреттіліктерін дамытуға бағытталған, ал ол білім беру нәтижесінде, яғни білімгер оқу үрдісінен кейін білуі, түсінуі, әрекет ете алуы қажет форматында көрініс табуы қажет[8.80б]. Сәйкесінше, білімгерлердің құзыреттіліктерін анықтау үшін (білім беру нәтижесінде де) және оларды объективті бағалау үшін білім беру үрдісінің формасы мен бағалау инструментарийі қажет.

Біздің ойымызша, оқытудың болашағы бар әдісі, ол - кәсіби қолдану. Іс жүзіндегі қолдану әр түрлі саладағы еңбек және кәсіби әрекеттерде профориентация және тиімді оқытуда шетел және отандық білім беру, соның ішінде педагогика саласында қолданылады [4.135б]. Десек те, болашақ педагогтарды оқытуда кәсіби қолдану туралы ақпараттар жеткіліксіз.

Бұған дейінгі теориялық талдау оқу, квазикәсіби және кәсіби әрекеттерді қарастыруға мүмкіндік берді, және кәсіби жинау мақсатында, нақты педагогикалық міндеттерді шешу үшін, нақты еңбек әрекеттерін меңгеру үшін, студенттерді реалды педагогикалық әрекетке, оның өзіндік мазмұнын, әдісін және құралын ескере отырып, еңгізу арқылы кәсіби қолдануды қарастыруға жол ашты[7.273б].

Олай болса, болашақ педагогтарды оқу үрдісінде кәсіби қолдану әдісін зерттеу, апробациялау және кеңінен еңгізу мен осы әдістің апробациялануы мен зерттелуінің таяздығы қарама-қайшылық болып, төмендегі мәселені өзекті етеді: кәсіби құзыреттіліктерді (еңбек әрекетін) дамытуда болашақ педагогтарды оқытудың әдісі ретінде кәсіби қолданудың мүмкіндіктері қандай?

Оқытудың әдісі ретінде кәсіби қолданудың дамытушы потенциалын біз ЖОО-да болашақ педагогтардың кәсіби құзыреттіліктерін дамытудың сан түрлі мүмкіндіктері ретінде қарастырамыз.

Зерттеудің эксперименталды базасы І.Жансүгіров атындағы Жетісу университеті «педагогика және психология» мамандығы бойынша І және IV курстың 50 студенті таңдалды.

Зерттеудің болжамы: егер болашақ педагогтарды оқытуда кәсіби қолдану әдісін оның құралу технологиясына сәйкес кешенді қолданса [7.275б], онда білімгерлердің еңбек әрекеті жоғары динамикада болатынына ықпал етеді.

Қолданылған әдістер мен әдістемелер: еңбек әрекетін дамыту деңгейіне өзіндік бағалау және эксперттік баға (1-ден 3 балға дейінгі аралықта); кәсіби қолдану кешенін өңдеу және апробациялау; зерттеу нәтижелерін өңдеудің статистикалық әдісі – Уйлконсонның Т-критерийі; кәсіби қолдану нәтижелерін бағалау. Зерттеу қалыптастырушы сипатта өтті.

Дайындық кезеңі болашақ педагогтардың психологиялық құзыреттілік деңгейін көтеруге бағытталған оқу пәндері негізінде іске асты. Білімгерлер кәсіби қолдану бағдарламаларымен танысты.

Кәсіби қолданудың әр сипаты педагогтың кәсіби стандартына сәйкес бірнеше еңбек әрекетімен тікелей қатысты [8.83б]. Еңбек әрекетін таңдау нақты кәсіб қолдану мазмұны мен мақсат бағдарланған  оқу пәндеріне қарай жасалды. Пән бойынша кәсіби қолдану бағдарламасы баланы психологиялық-педагогикалық сүйемелдейтін және жас ерекшелік кеңес беретін субъект ретінде педагог әрекетінің мазмұны мен логикасын көрсететі.

Кәсіби қолдануға дайындық ата-анамен қатынас орнату тәсілдерін талдау, анамнез сызбасымен жұмыс, ата-ана шығармаларын талдау бойынша топтық жұмыс, түзету жұмыстарының негізгі бағыттары мен  оларды қолдану мүмкіндіктерін талқылау және т.б. сияқты қосымша әдістемелік инструментарийлермен танысу, міндет, әрекеттерін талқылау арқылы іске асырылды. Сондай-ақ, бұл кезеңде білімгерлердің еңбек әрекетін алғашқы өзіндік бағалау мен эксперттік (оқытушылық) бағалау іске асырылды.

Сонымен, болашақ педагогтарды оқытуда кәсіби қолдану әдісін қолданса, білімгерлердің еңбек әрекетінің динамикасы жағымды өзгеріп, сәйкесінше білімгерлердің кәсіби педагогикалық әрекетінде дайындықтары жоғарылайды.

Сондай-ақ, білімгерлерді оқыту үрдісінде кәсіби қолдануды іске асырудағы мәселенің теориялық анализы мен оқытушылық тәжірибе келесіндей қорытынды шығаруға мүмкіндік береді.

Кәсіби қолданудың дамытушылық потенциалы – білімгерлердің еңбек әрекетін дамытумен шектелмейтін әдіс ретінде кәсіби қолдану:

• Пән мазмұнын жақсы меңгеруге шабыттандырады және білімгерлердің қызығушылығын тудырады;
• Неғұрлым көп құзыреттіліктерді меңгеруге итермелейді (еңбек әрекетінде);
•  Өз құзыреттіліктерін дұрыс бағалауға және нысандауға мүмкіндік береді;
• Оқыту кезеңінде кәсіби әрекетке бейімделуіне жағдай жасайды;
• Білім беру үрдісіндегі субъекттермен реалды қарым-қатынасқа түсуге тәжірибе береді;
• Педагогикалық және методологиялық қолдау берілсе, білімгердің тұлғалық-кәсіби жеке траекториясына қажетті өзгертулер еңгізуге;
• Білім беру субъекттері мен педагогикалық әрекетке шығармашылық және формальді емес қатынас құруға мүмкіндік береді.

Болашақ педагогтарды оқыту әдісі ретінде кәсіби қолданудағы міндеттер орындалса, педагогикалық білім берудегі кәсіби қолдану теория мен практикада жақын перспективаға айналады, ал ол кәсіби қолданудың кең даму мүмкіндіктерін көрсетеді.

Әдебиеттер тізімі:

1.  Болотов   В.А. К  вопросам о реформе педогогического образования // Психологическая наука и образование . 2014.Т.19.№3.С.32-40.
2. Гуружапов В.А.,Марголис А.А. Проектирование модели практико-ориентированной подготовки педагогических кадров по программам бакалаврита по направлению подготовки «Психолого-педагогическое образование» (Учитель начальных классов) на основе сетевого взаимодействия образовательных организаций, реализующих программы высшего образования и начального общего образования // Психологическая наука и образование .2014.Т.19. № 3.С.143-159.
3. Каспржак А.Г. Приоритет образовательных результатов как инструмент модернизации программ подготовки учителей // Психологическая наука и образование. Т.19.№3. С.87-107.
4. Емельянова И.Н. и др. Разработка и использование контрольно-измерительных  материалов для оценки компетенций: Учеб. Пособие / Емельянова И.Н., Волосникова  Л.М., Неумоева-Колчеданцева  Е.В., Задорина О.С. Тюмень: Изд-во Тюменского гос. ун-та, 2014.152 с.
5. Концепция «Комплексная программа повышения профессионального уровня педагогических работников общеобразовательных организаций» // Психологическая наука и образование. 2014. Т. 19.№ 3.С.5-10.
6. Марголис  А.А.  Проблемы и  перспективы развития педогогическово образавания в  PФ//Психологическая наука и образавание.2014.T.19.№3.С.41-57
7. Неумоева-Колчеданцева Е.В.,Старцева А.А.Конструирования профессиональных  проб в  процессе обучения будущих педагогов //Казанская наука.2015.№11.С.270-275.
8. Сорокина И.Р. Профессиональная проба как один из способов организации профориентации в системе дополнительного образования// Педагогическое образование в России. 2013. №5. С.79-84.