MARKETING ANALYSIS OF THE PHARMACEUTICAL MARKET OF DRUGS USED IN THE TREATMENT OF ACUTE DISORDERS OF CEREBRAL CIRCULATION IN THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

MARKETING ANALYSIS OF THE PHARMACEUTICAL MARKET OF DRUGS USED IN THE TREATMENT OF ACUTE DISORDERS OF CEREBRAL CIRCULATION IN THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

Talshyn Tleukul

Master's student, Kazakh National Medical University named after S.D.Asfendiyarov,

Kazakhstan, Almaty

Meruert Tleubaeva

PhD associate professor, Kazakh National Medical University named after S.D.Asfendiyarov,

Kazakhstan, Almaty

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА МИ ҚАН АЙНАЛЫМЫНЫҢ ЖІТІ БҰЗЫЛУЛАРЫН ЕМДЕУДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ДӘРІЛІК ЗАТТАРЫНЫҢ ФАРМАЦЕВТИКАЛЫҚ НАРЫҒЫН МАРКЕТИНГТІК ТАЛДАУ

Тілеуқұл Талшын Ғаниятқызы

магистрант, С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті,

Қазақстан, Алматы

Тлеубаева Меруерт Ильясовна

PhD доцент, С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті,

Қазақстан, Алматы

ABSTRACT

The pharmaceutical market occupies a important place in the economy of each country. The pharmaceutical market is an indicator of the social state of the country, economic development and people's well-being. Currently, according to the statistics of the World Health Organization, among the diseases that lead to death, acute disorders of cerebral blood circulation are in the second place, and among the diseases that lead to death, in the Republic of Kazakhstan - in the first place. Our country is among the 30 countries in the world in terms of mortality from acute cerebrovascular diseases, the number of people suffering from this disease exceeds 40 thousand annually, 80% of them are disabled and unable to work6 and depend on drugs to improve the quality of life. Since high blood pressure, diseases of the cardiovascular system lead to acute disorders of cerebral blood circulation, the market of drugs used in the treatment of these diseases is very large and has social significance, therefore it is provided within the guaranteed volume of free medical care. Taking into account the above-mentioned reasons, the article presents the results of a marketing analysis of drugs, registered in the State Register of Medicines of the Republic of Kazakhstan in 2023 on the pharmaceutical market of medicines used in the treatment of acute cerebrovascular disorders. According to the results of the obtained data, it is possible to conduct a deeper study of the market of drugs used in the treatment of acute cerebral circulation disorders.

АҢДАПТА

Әр мемлекеттің экономикасында фармацевтикалық нарық ерекше бөлігін алып жатады. Фармацевтикалық нарық елдің әлеуметтік жағдайын, экономикалық дамуын, халықтың әл-ауқатының көрсеткіші болып табылады. Қазіргі таңда Дүние Жүзілік Денсаулық Сақтау ұйымының статистикасы бойынша өлімге әкелетін аурулар ішінде ми қан айналымының жіті бұзылулары екінші орында, Қазақстан Республикасы бойынша өлімге әкелетін аурулардың ішінде 1 орында тұр. Еліміз ми қан айналымының жіті бұзылуларынан болатын өлім-жітім бойынша жетекші 30 елдің қатарына кіреді, ауруға жыл сайын шалдығатын адамдар саны 40 мыңнан асады., олардың 80% мүгедектікке және еңбекке жарамсыздыққа шалдығады, өмір сүру сапасын жақсарту мақсатында дәрілік заттарға тәуелділікте болады. Жоғарғы артериялық қысым, жүрек-қан тамыр жүйесінің аурулары ми қан айналымының жіті бұзылуларына әкеліп соғатындықтан, бұл ауруларды емдеуде қолданылатын дәрілік заттар нарығы өте ауқымды және әлеуметтік маңызға ие, сондықтан тегін медициналық кепілдендірілген көмек шеңберінде дәрілік заттармен қамтамасыз етіп отырады. Жоғарыда аталып өткен себептерді есепке ала отырып, мақалада ми қан айналымының жіті бұзылуларын емдеуде қолданылатын дәрілік заттардың фармацевтикалық нарығына Қазақстан Республикасындағы дәрілік заттардың Мемлекеттік реестрінде 2023 жылы тіркелген дәрілік заттарға маркетингтік талдау нәтижелері көрсетілген. Алынған мәліметтердің нәтижелеріне сүйене отырып ми қан айналымының жіті бұзылуларын емдеуде қолданылатын дәрілік заттардың нарығын тереңірек зерттеуге мүмкіндік береді.

Keywords: pharmaceutical market of the Republic of Kazakhstan, cerebral circulation, acute disorders, State register of drugs, arterial hypertension, marketing analysis.

Түйінді сөздер: Қазақстан Республикасының фармацевтикалық нарығы, ми қан айналымы, жіті бұзылулар, дәрілік заттардың мемлекеттік реестрі, артериялық гипертензия, маркетингтік талдау.

Кіріспе

Инсульт – кенеттен (бірнеше минут, сағат ішінде) ошақты (қозғалыс, сөйлеу, сенсорлық, үйлестіру, көру және басқа да бұзылулар) және церебральды (сананың өзгеруі, бас ауруы, құсу) неврологиялық симптомдардың пайда болуымен сипатталатын, 24 сағаттан астам сақталатын неврологиялық симптомдар немесе цереброваскулярлық патологияға байланысты қысқа мерзімде науқастың өліміне әкеп соғатын ми қан айналымының жедел бұзылуы. Инсульт қазіргі заманғы медицинада мүгедектікке әкелетін негізгі себептердің бірі, сондықтан өзекті болып табылады. Орташа алғанда, инсультпен ауыратын науқастардың 60% мүгедектікке ұшырауы мүмкін, сондықтан олардың көпшілігі басқаларға тәуелді немесе сырттан күтімді қажет етеді [1, 7]. 2019 жылы инсульт дүние жүзінде 50-74 және 75+ жас топтарында мүгедектікке бейімделген өмірлік жылдардың екінші негізгі себебі болды [2].

Статистикалық мәліметтерге сәйкес (2020 жылғы) Қазақстан Республикасында инсульт орталықтарының саны 66, жүктеме 290,6 адам, бұл 2016 жылмен салыстырғанда айтарлықтай төмендеген. Алайда 2020 жылы COVID-19 пандемиясы кезінде бұл көрсеткіш 2015 жылмен салыстырғанда 31,5%-ға өсті, жалпы инсультпен ауыратын науқастардың саны 100 000 халыққа шаққанда 215,5 құрады [3, 5].

Ресми статистикалық мәліметтерге сүйенсек, Қазақстан Республикасында соңғы 20 жылда қанайналым жүйесінің патологиялық ауруларының үш есеге өсуі байқалған. Еліміздегі бас ми қанайналым ауруларының алдын – алу, диагностикалау және емдеуде инновациялық технологияларды қолданудың қарқынды дамуына қарамастан, жыл сайын ми қан айналымының жіті бұзылуларының 40 мың – нан аса жағдайы тіркеледі [4].

Зерттеудің мақсаты:

Қазақстан Республикасында (ҚР) ми қан айналымының жіті бұзылуларын емдеуде қолданылатын дәрілік заттардың фармацевтикалық нарығына маркетингтік талдау жүргізу.

Зерттеу материалдары және әдістер:

Мақалада Қазақстан Республикасы Дәрілік заттарының Мемлекеттік Реестрі мәліметтері бойынша графикалық, жүйелік, контент-талдау әдістерін қолданып ми қан айналымының жіті бұзылуларын емдеуде қолданылатын дәрілік заттарға маркетингтік талдау нәтижелері келтірілген. Нарықты талдау 2023 жылы ми қан айналымының жіті бұзылыстарын емдеуде қолданылатын дәрілік заттардың халықаралық патенттелмеген және саудалық атаулары, өндіруші елдері мен отандық өндірушілерді, дәрілік формаларын ескере отырып жүргізілді.

Нәтижелер және талдаулар:

Қазақстан Республикасы Денсаулық Сақтау Министрлігінің клиникалық хаттамалары негізінде ми қан айналымының жіті бұзылуларын емдеуде қолданылатын дәрілік заттарының ауқымы өте кең. Қазақстан Республикасының Дәрілік заттарының Мемлекеттік Реестрінде тіркелген 7443 (22.01.2023 ж.) дәрілік заттардың ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің 2019 жылы «3» қазанда бекітілген «Артериялық гипертензия» №74 емдеу хаттамасына, «Ишемиялық инсульт» 2016 жылғы «27» желтоқсандағы №18 хаттамасына, «Ми ішілік қан кету» 2017 жылғы «25» мамырдағы №23 хаттамасына, «Ми инфарктісінің салдары» 2015 жылғы «30» қарашасындағы №18 хаттамасына, «Эпилепсияны» 2016 жылғы «9» маусымындағы №4 хаттамасына сәйкес қолданылатын дәрілік заттардың 978 саудалық атаулары 77 белсенді заттармен (халықаралық патенттелмеген атауларымен) тіркелгені анықталды.

Қазақстан Республикасына 45 өндіруші елдерден ми қан айналымының жіті бұзылуларын алдын алу, диагностикалау және емдеуде қолданылатын дәрілік заттар импортталады. Қазақстанға жеткізуші елдер көшбасшылары: Үндістан 130 саудалық атаумен, Қазақстан 117 саудалық атаумен және Германия 86 саудалық атау, жақын шет елдерден Ресей 72 саудалық атау, Беларуссия 45 және Украина 40 саудалық атаулар ұсынушы болып табылады. Өндіруші елдер бойынша ақпарат сурет 1 берілген.

Сурет 1. Қазақстан Республикасында тіркелген «Ми қан айналымының жіті бұзылуларын» емдеуде қолданылатын дәрілік заттарды өндіруші елдер

Қазақстан Республикасының фармацевтикалық нарығында отандық өндірушілер екінші орынды 117 саудалық атаумен иеленеді. Отандық өндірушілердің алдыңғы қатарында «Химфарм» зауыты 41 саудалық атаумен (35%), екінші орында «Нобел Алматы зауыты» 38 саудалық атаумен (32,4%) орналасқан. Отандық өндірушілердің ішінде «ВИВА ФАРМ» 13 саудалық атаумен (11,1%) үшінші және «Абди Ибрахим Глобал Фарм» 10 саудалық атаумен (8,5%) төртінші орынды алады, сонымен қатар «ТК Фарм Ақтөбе» 3 саудалық атау (2,5%), «ДОСФАРМ» 3 саудалық атаумен (2,5%) және «Келун-Казфарм» 2 саудалық атау (1,7%)дәрілік заттар ұсынған.

Сурет 2. Отандық өндірушілер тізімі

Ми қан айналымының жіті бұзылуларын емдеуде қолданылатын дәрілік заттар әр түрлі дәрілік формада тіркелген. Қазақстан Республикасының дәрілік заттарының Мемлекеттік реестрінде тіркелген дәрілік заттардың негізгі қолданылатын дәрілік формалары: қатты дәрілік заттар (687) 70,2% құрайды, оның ішінде таблеткалар 55,7% (545) болып табылады. Сұйық дәрілік заттар 23% (227) және жұмсақ дәрілік заттар 6% (59) - ды құрайды, жұмсақ дәрілік заттар 6% (60 саудалық атаумен) тіркелген және газ тәріздес дәрілік формалар 4 дәрілік заттармен 0,4% ең аз үлесті алады.(Кесте 1)

Кесте 1.

Қорытынды:

Осылайша, ми қан айналымының жіті бұзылуларын емдеуде қолданылатын дәрілік заттарының фармацевтикалық нарығының маркетингтік талдауы нәтижесінде алынған мәліметтер бойынша дәрілік заттар ассортиментінің толықтығы анықталды. Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде алынған мәліметтер бойынша Қазақстан Республикасының фармацевтикалық нарығында 978 саудалық атаумен 77 халықаралық патенттелмеген атау бойынша дәрілік заттар ұсынылып отыр. Оның ішінде тек 117 саудалық атаумен ҚР Мемлекеттік дәрілік заттар тізілімінде тіркелген дәрілік заттар отандық өндірушілерге тиесілі екендігін есепке ала отырып, еліміздің фармацевтикалық нарығы импорттық дәрілік заттарға тәуелді екендігін аңғарудамыз. Ми қан айналымының жіті бұзылуларын емдеуде қолданылатын дәрілік заттардың арасында 6 саудалық атаумен бірегей дәрілік заттар қолданылады, ал отандық өндірушілер тек қана дженерик дәрілік заттар өндірушілері болып табылады.

Қазақстан Республикасының фармацевтикалық нарығын ассортименттік талдау барысында ми қан айналымының жіті бұзылуларын емдеу кезінде қолданылатын дәрілік заттардың, тегін медициналық көмек шеңберінде қолданылатын дәрілік заттар қатарына кіретін дәрілік заттар тізбесі анықталды. Оларға халықаралық патенттелмеген атауы, дәрілік заттардың классификациясы, дәрілік түрлері, өндіруші елдері бойынша талдау жүргізілді. Талдау жүргізу кезінде алынған нәтижелері фармацевтикалық және медициналық ұйымдарда, фармацевтикалық білім беру ұйымдарында оқу-әдістемелік нұсқаулықтар ретінде пайдалануға ұсынылады. Бұл жұмыстың нәтижесі бойынша алынған мәліметтер дәрілік заттардың айналымында ассортименттік айырмашылықтарын анықтауға, бағалауға және осы таптағы дәрілік заттардың топтарына сұраныс пен ұсынысты анықтауға мүмкіндік береді.

әдебиеттер тізімі:

1. Stakhovskaya L V, Tyutyumova E A, Fedin A I. Modern approaches to neuroprotective treatment of ischemic stroke. Zhurnal Nevrologii i Psikhiatrii imeni S.S. Korsakova. 2017;117(8‑2):75‑80. https://doi.org/10.17116/jnevro20171178275-80
2. Vos Tб Lim SSб Abbafati C et al. Global burden of 369 diseases and injuries in 204 countries and territories, 1990–2019: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019.Lancet. 2020; 396: 1204-1222 https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30925-9
3. Адильбеков, Е. Б., Ахметжанова, З. Б., Адильбекова, Б. Б., Медуханова, С. Г., Жумабаева, Г. Ж., Сахипова, А. Г., & Мустафин, Х. А. (2021). Организация инсультной службы при коронавирусной инфекции (SARS-COV-2) В РК. Нейрохирургия и неврология Казахстана, (1), 40-53.  https://cyberleninka.ru/article/n/organizatsiya-insultnoy-sluzhby-pri-koronavirusnoy-infektsii-sars-cov-2-v-rk  
4. Турсынов Н.И., Муратбекова Ш.С., Григолашвили М.А. медико-статистический анализ острых цереброваскулярных заболеваний: исследование по карагандинской области, республика казахстан // Наука и здравоохранение. 2021. №4: 147-154. https://cyberleninka.ru/article/n/mediko-statisticheskiy-analiz-ostryh-tserebrovaskulyarnyh-zabolevaniy-issledovanie-po-karagandinskoy-oblasti-respublika-kazahstan
5. Ахметжанова З.Б., Медуханова С.Г., Жумабаева Г.К., Адильбеков Е.Б. Инсульт в Казахстане // Журнал «Нейрохирургия и неврология Казахстана». 2019. №S2: 8-44. https://cyberleninka.ru/article/n/insult-v-kazahstane 
6. Утеулиев Е.С., Конысбаева К.К., Жангалиева Д.Р., Хабиева Т.Х. Эпидемиология и профилактика ишемического инсульта // Вестник КазНМУ. 2017. №4: 126-129. https://cyberleninka.ru/article/n/epidemiologiya-i-profilaktika-ishemicheskogo-insulta
7. Государственных Реестр лекарственных средств Республики Казахстан [Электронный ресурс] www.ndda.kz