КӘСІБИ МАМАН ДАЯРЛАУДАҒЫ АРТ-ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНЫҢ РОЛІ
КӘСІБИ МАМАН ДАЯРЛАУДАҒЫ АРТ-ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНЫҢ РОЛІ
Сихаева Акгуль Мейрхановна
абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті PHD докторанты,
Қазақстан, Алматы
Садуакас Гулбану Темирязевна
абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті,
Қазақстан, Алматы
THE ROLE OF ART TECHNOLOGIES IN PROFESSIONAL TRAINING
Akgul Sikhayeva
Аbay Kazakh National Pedagogical University, PHD doctoral student,
Kazakhstan, Almaty
Gulbanu Saduakas
Аbay Kazakh National Pedagogical University,
Kazakhstan, Almaty
АҢДАТПА
Қазіргі қоғамның дамуы кезеңінде білім беру технологияларын дамыту мен қолдану ерекше маңызға ие болып, қазіргі білім беру жүйесін жетілдірудің маңызды факторы болып табылады.
Мақалада, арт-технологияларын білім беру процесінде қолдану жолдары қарастырылған.
Арт-технологиялар студенттердің шығармашылық қабілетінің дамуына, өзіне деген сенімділік үшін жағдайлар жасауына негізделген. Арт-технологияларымен білім берудің мақсаты - студенттің ішкі әлемін үйлестіру негізінде оқу міндеттерін шешіп, сабақ барысында студенттің өз бетінше ізденіп, шығармашылық қабілеттерін дамытуларына мүмкіндік береді.
Болашақ мұғалімнің жеке және кәсіби қасиеттері, оның ішінде балаларға және өзіне, жеке тұлғаға ие кәсіби қызметке деген көзқарас мағынасы, мінез-құлықтың мәдени нормаларын сақтау және инновацияға ұмтылу, педагогикалық қызмет және «Арт-технологиялар негізінде білім беру-кәсіби маман даярлаудағы маңызды бағыт» екені қарастырылды.
ABSTRACT
At the stage of development of modern society, the development and application of educational technologies is of particular importance and is an important factor in improving the modern education system.
The article deals with the application of art technologies in the educational process.
Art technologies are based on the development of students' creative abilities, creating conditions for self-confidence. The purpose of teaching with the help of Art technologies is to solve educational problems based on the harmonization of the student's inner world, which allows the student to independently search and develop creative abilities during the lesson.
The personal and professional qualities of the future teacher are considered, including the attitude to the professional activities of children and themselves, personality, compliance with cultural norms of behavior and the desire for innovation, pedagogical activity and "education based on Art technologies is the most important direction in professional training".
Түйін сөздер: арт-технология;арт терапия; білім беру;жаңа технология:кәсіби маман даярлау.
Keywords: art technology; art therapy; education; new technology: training of a professional specialist.
Кіріспе. Қазақстан Республикасындағы білім беру саласының дамып қарқындауы, еліміздің дамуын білдіреді. Еліміздің әлеуметтік-экономикасының дамуына өзіндік үлес қоса алатын, өзіндік ой-пікірі бар, білімді де, білікті тұлғаны дайындап, тәрбиелеу ЖОО-на міндет. Жаңа ғасырдың негізі білімнің, жаңа технологиялардың, адамзат санасының жаңаша ойлау мүмкіндіктерінің тізгіні болып табылатын инновациялық технологиялар болып табылады.
Президент Қ.Ж. Тоқаевтың 2021 жылдың 1-қыркүйегіндегі «Халық бірлігі және жүйелі реформалар – ел өркендеуінің берік негізі» деп аталатын Қазақстан Халқына Жолдауында: «Сапалы білім беру» бағыты бойынша «...жалпы, еліміздің білім беру және ғылым саласының алдында кезек күттірмес ауқымды міндет тұрғанын атап айтты. [1].
Президент Жолдауынан кейінгі түйін – жоғары білім беру саласының алдында кәсіби кадрларды даярлау тұрғысынан мемлекеттің үмітін ақтау міндеті тұр. Яғни, жасампаз, шығармашылық кәсіби мамандарды дайындап, ел игілігіне қызмет жасауға жұмылдыру. Демек, академиялық қауымдастықтың ендігі жұмысы – Қазақстандық білімді, білім берудегі әлемдік көшбасшылардың деңгейіне шығару. Осынау игілікті істердің нәтижелі болуына сенім білдіреміз және өз үлесімізді қосуға мүдделіміз деп санаймыз.
Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2020 – 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының мақсаты: Қазақстандық білім мен ғылымның жаһандық бәсекеге қабілеттілігін арттыру және жалпы адамзаттық құндылықтар негізінде тұлғаны тәрбиелеу және оқыту.
Міндеттерінің бірі:
Педагог кәсібінің жоғары мәртебесін қамтамасыз ету, педагогикалық білім беруді жаңғырту [2].
Арт-технологияға негізделген шығармашылық қызмет, болашақ педагогтардың оқуға деген қызығушылығын арттырады, өзін және басқаларды түсінуге деген ұмтылысты оятады, өздерінің эмоционалды жағдайларын түсінуге көмектеседі. Арт-технологияның негізінде өнер мен ғылымның жетістіктері жатыр. Ол медицина, педагогика, мәдениеттану, әлеуметтану және басқа да көптеген ғылымдардың тоғысында пайда болды.
АРТ-технологияларын пайдалану арқылы оқытудың маңызды аспектілерін жетілдіру және оқу үдерісін оңтайландыру, байыту, алуан түрлі жұмыс түрлерін жасау және оқыту үдерісінде студенттер үшін қызықты және жаңашылдықпен оқыту дәстүрі. Нормативті оқытумен салыстырғанда кәсіби білім-білікті терең үйренуге жол ашады.
АРТ-технология, АРТ-терапия туралы шетелдік және Ресейлік ғалымдар: Адриан Хилл, К.Г. Юнг, Р. Арнхейм, Х. Лёйнера, Я.Л. Морено, Н.Н. Николаенко, В. Стюарт, М.Е. Бурно, И.В. Вачкова, А.Л. Гройсмана, Н.Б. Долгополова, А.И. Копытина, Л.Д. Лебедева, Г.М. Назлояна, В.Н. Никитина, Н.Н. Николаенко, В.И. Петрушина, О.Ф. Потемкиной, С.В. Старикова, Н.Ю. Сергеева, Е.А. Медведевой, Ю. Шевченко, Фопель К., И.В. Сусанина, М.В. Киселева және т.б. еңбектерінде ұсынылған;
Инклюзивті білім берудегі арт педагогика мен арт-терапияның теориялық және практикалық негіздерін қарастырған қазақстандық ғалымдар: Г.А. Қасен, А.Б. Айтбаева, Ж.О. Небесова, А.Т. Туреханова, А.К. Мыңбаева және т.б. еңбектерінде ішінара қарастырылған.
Арт-педагогика-жаңа ғылыми бағыт, табиғатты, заңдылықтарды, принциптерді, механизмдерді әр түрлі педагогикалық мәселелерді шешуге өнерді тартуміндеттері. Арт-педагогиканың нысаналы мақсатының негізгі бағыттары:
а) басқаға, сапалы жаңаға шығу үшін қолайлы жағдайлар жасау білім беру мазмұнының мағынасын түсіну, түсіну, қабылдау;
б) педагогикалық өзара іс-қимыл шарттарын оңтайландыру;
в) қосалқы диагностика [6].
Арт-технологиялар:
- бұл оқушының жеке басына тиімді тәрбиелік ықпал ету мақсатында білім беру процесінде әр түрлі өнер түрлерін интегративті қолдануға негізделген ғылыми-педагогикалық технологиялар";
- бұл білім беру процесінде тұлғаның шығармашылық әлеуетін дамытуға бағытталған әртүрлі өнер түрлерінің формалары, әдістері мен құралдарының жиынтығы. Арт-технологиялар көркемдік және шығармашылық технологиялар деп те аталады, бұл олардың негізінде мұғалімнің немесе психологтың білімі, дағдылары, дағдылары мен іс-әрекет тәсілдерінің жиынтығын білдіреді, бұл баланың (жасөспірімнің) жеке басына көркемдік шығармашылық арқылы әсер етуге мүмкіндік береді. Арт-технологияны қолданудың педагогикалық контекстінде олар әдетте арт-педагогика туралы айтады-Әр түрлі өнер түрлері арқылы оқыту және тәрбиелеу;
- эмоционалды күйдегі өзгерістің ең ежелгі табиғи түрі, оны көптеген адамдар психикалық стрессті жеңілдету, тыныштандыру, шоғырландыру үшін қолданады (саналы түрде немесе жоқ)[3].
Зерттеу материалдары мен әдістері. Болашақ бастауыш білім педагогтерін арт-технологиялар негізінде кәсіби даярлау үшін, төмендегідей әдістемелік құралдар қолданылды:
1. Болашақ бастауыш білім педагогтерінің инновацияға, инновациялық әрекетке ынта-ниетінің деңгейін анықтау сауалнамасы;
2. Болашақ бастауыш білім педагогтерінің инновациялық әрекетке қабілеті мен қасиетін өзіндік бағалау сауалнамасы.
Сауалнамаларды құрастыруда ғалымдардың инновациялық технологияларға даярлығын анықтау бойынша әдістемелік ұсыныстары басшылыққа алынғанын және басшылыққа алынған қағидалардың зерттеу жұмысының тақырыбы мен мақсаты бойынша бейімделгенін атап кетеміз.
Сауалнамалардың құрылымы мен мазмұны келесідей ретпен жасалды.
Талқылау және зерттеу нәтижелері. Бірінші сауалнама арқылы мақсатымыз:
«Болашақ бастауыш білім педагогтерінің арт-технологияларға көз қарастары мен өз бетінше практикалық қызметті жүзеге асыру мүмкіндіктерін анықтау. Ол үшін біз студенттердің өзіндік жұмыс дағдыларын, студенттердің өз қызметін өзін-өзі реттеуді қалай жүзеге асыратынын және бұл үшін студенттердің кәсіби дайындығындағы осы олқылықтарды жою бойынша жұмысты одан әрі ұйымдастыру үшін қандай дағдылар жетіспейтінін зерттедік. Зерттеуге " Бастауышта оқыту педагогикасы мен әдістемесі" білім беру бағдарламалары бойынша оқитын 50 студент қатысты.
Зерттеудің негізгі әдістері сауалнама, талдау, деректерді математикалық өңдеу әдістері болды. Сауалнама келесі тұжырымдарды қамтыды:–оқу, анықтамалық, ғылыми-әдістемелік әдебиеттермен жұмыс: оқуды таңдау, талдау, тезистер жазу.
- Әдебиеттерді шолу бойынша қорытынды жасай білу, балалардың дамуындағы ең өзекті мәселелерді бөліп көрсету.
- Ақпараттық материалды жадыда сақтау, жады бойынша қажетті ақпаратты жаңғырту.
- Кез-келген ақпараттық материалдағы негізгі, негізгі ұғымдарды бөліп көрсету, зерттелген тақырыптың тірек схемаларын құру.
- Анықтамалық материалдардың көмегімен педагогикалық және психологиялық ұғымдарды өз бетінше игеру.
- Жүйелеу, зерттелген фактілерді топтастыру, кестелер құру.
- Мәселе бойынша дәлелді пайымдау, пайымдауды дәлелдеу немесе жоққа шығару мүмкіндігі.
- Мәселені, оны зерттеудің теориялық және практикалық міндеттерін өз бетінше бөліп көрсету
- Әр түрлі тапсырмаларды орындау кезінде өз әрекеттерін өзін-өзі бақылау және интроспекциялау. Мақсат қоя білу, өз жұмысын жоспарлау, өзін-өзі тәрбиелеу үшін жұмыс істеуге уақыт бөліңіз.Студенттер берген жауаптардан олар ақпараттық материалды жадта сақтау, қажетті ақпаратты есте сақтау кезінде үлкен қиындықтарға тап болады (сауалнамаға қатысқан студенттердің 61% - ы бұл оларға қиындық туғызады деп жауап берді); сұралғандардың 44% - 4 ақылға қонымды пікір айту, дәлелді түрде дәлелдеу немесе жоққа шығару қабілеті орташа; Сауалнамаға қатысқан студенттердің 39% - ы өзін-өзі бақылау дағдыларына ие емес немесе әртүрлі практикалық тапсырмаларды орындау кезінде өз іс-әрекеттерін өзін-өзі бақылау және интроспекциялау кезінде қиындықтарға тап болады; орташа иелік етпейді немесе иелік етпейді мақсат қоя білу, өз жұмысын жоспарлау, сауалнамаға қатысқандардың 40% - само өзін-өзі тәрбиелеуге уақыт бөлу.Студенттермен әңгімелесу барысында біз 80% оқытушы ұсынатын теориялық материалдың маңыздылығын одан әрі практикалық қызмет үшін түсінетінін, бірақ бұл білімді практикада қолдану жолдарын әрдайым көре бермейтінін білдік. Бұл студенттердің негізгі проблемалары теорияны практикада қолдану екенін көрсетеді.Нәтижелер және талқылау.23 елді қамтыған оқыту мен оқытудың халықаралық зерттеуінің есебінде көрсетілгендей, түлектен мұндай тәжірибе алмаған [4] оның дайындық сапасы төмендейді, әрі қарай өзінің кәсіби саласында жұмыс істеуге деген ынтасы төмендейді. Сондықтан студенттердің іс-әрекетін барлық сабақтар тізбегі (дәрістер, тәжірибелер) арқылы практикалық дағдыларды игеру бойынша мақсатты түрде ұйымдастыру қажет. СӨЖ, СӨЖ). Ол үшін біз оқу сабақтарын (дәріс және практикалық) ұйымдастыру жолдарын қарастырдық.Студенттердің практикалық дағдыларының жетіспеушілігін толтыру және теорияны практикамен байланыстыру принципін жүзеге асыру үшін біз екі оқытушының сабақтарын ұйымдастыруды ұсынамыз (екілік сабақ). Сонымен қатар, бір оқытушы теоретик болып табылады (зерттелетін тақырып бойынша ғылыми көзқарастарды баяндайды), ал екіншісі практик болып табылады (сабақта алған білімдерін қолдану аясын көрсетеді). Практикалық тәжірибесі бар мұғалім немесе шақырылған маман (мысалы, мектеп мұғалімі, білім беру мекемесінің психологы, мектепке дейінгі тәрбиеші, қосымша білім беру мұғалімі және т.б.) оқытушы ретінде әрекет ете алады.Екі оқытушының сабақтарын ұйымдастырған кезде, оқытушылардың тығыз байланысына негізделген арнайы дайындық қажет екенін атап өткен жөн. Әйтпесе, сәйкессіздік қаупі болуы мүмкін. Бұл мұғалімдердің әртүрлі анықтамаларға, кез келген фактілерді көрсетудің әртүрлі реттілігіне сүйене отырып, бір сұрақтар туралы сөйлесуінен көрінуі мүмкін, бұл өз кезегінде оқушыларды шатастыруы мүмкін. Бұл сөзсіз материалды қабылдау процесінің тиімділігінің төмендеуіне әкеледі [5].Екілік Сабақтың мақсаты-білімді, дағдылар мен дағдыларды іс жүзінде қолдануға жағдай жасау, студенттерге өз еңбектерінің нәтижелерін көруге және одан қанағаттануға мүмкіндік беру
АРТ-технологиялар (ағыл. Art – «өнер, қолөнер») қазіргі білім берудегі жаңа перспективалы бағыт болып табылады. Олар өнердің осы немесе басқа түріне негізделген. Педагогикалық университеттің оқу процесінде АРТ- технологияларды қолдану мыналарға мүмкіндік береді:
1) болашақ мұғалімдердің шығармашылық қабілеті мен тұлғалық әлеуетін ашу;
2) болашақ мұғалімдердің рефлексиялық қабілеттерін дамыту;
3) кәсіби-педагогикалық қызметте туындауы мүмкін педагогикалық мәселелерді шешу құзыреттілігін дамыту [6].
"Арт-технология - белгіленген педагогикалық мақсатқа жету үшін өнер құралдары мен көркемдік шығармашылық қызмет әдістерінің жиынтығы". Арт-технологиялар әр түрлі болып келеді. Бейнелеу өнері, музыкалық өнер, ертегі сюжеттері, орындаушылық (ағылш. performance-қойылым, қойылым, орындау, өнер көрсету), театр және би импровизациялары, өзара әрекеттесу іс жүзінде табиғи материалдар өздерінің тиімділігін көрсетті. Мысалы, негізгі сабақтарда қолданылатын бейнелеу өнерімен байланысты техникалар "бейнелелеу өнерін оқыту технологиялары мен әдістемелері" пәні бойынша: - Ұсынылған әдістемелік мәселе бойынша журнал фотоколлажының техникасы. Студенттер журналдардан және басқа баспа өнімдерінен материалдарды өз бетінше таңдайды және, мәтіннің жеке фрагменттерін қолдана отырып, қағаз бетіне композиция қалыптастырады. Жұмысының аяқталуы бойынша процесс пен жұмыс нәтижелері талқыланады.
Арт-технология адамды әр түрлі өнер түрлеріне оқыту технологияларын қолдануға негізделген және сабақтың педагогикалық мақсаттарына қол жеткізуге бағытталған. Арт-технология-бұл көркем шығармашылық арқылы зияткерлік іс-әрекетті оқыту. Ол әртүрлі әдістерді біріктіреді, оларды психикалық білім беру тәсілдерімен біріктіреді. Шын мәнінде, бұл ең қарапайым жалпы білім беру бағдарламалары бойынша қарапайым студенттерді өнермен тәрбиелеу педагогикасы. Балалар өнердің белгілі бір түрлерімен — театрмен, суретпен, бимен, музыкамен айналысуды үйренеді — бұл жанрларды осы салада кәсіби маман болуды, шеберлік емтиханын тапсыруды мақсат етпестен оңай қабылдайды. Өнер өмірді, теорияны, әсіресе күрделі оқу материалын игеруге көмектеседі, сондықтан оқытуда мақсат емес, тек таным құралы.
АРТ технология – адамның эмоционалдық жағдайын жақсартудың ең табиғи түрлерінің бірі.Технологиялық тұрғыдан алғанда, өнер сабағы танымдық процестің негізі ретінде ойын, ойын мағынасында жағдайды ұсынуды қамтиды. Танымдық тапсырманы шеше отырып, студент белгілі бір ойын ережелеріне сәйкес өз рөлін орындау тәсілдерін толығымен немесе ішінара таңдайды. Сонымен қатар, ол жеткілікті дәрежеде еркіндікке ие және импровизация жасайды, ойлап табады, таңдайды, болжайды. Өнер сабағы көбінесе "егер не болады..."алгоритмімен жүреді. Бұл ретте оқушылар қарым-қатынас жасай алады, бір-біріне көмектеседі, пайымдай алады, өзінің ішкі дауысын тыңдай алады және өз ойын білдіре алады.
Студенттерді оқыту процесінде әскерлік ойын, интерактивті әдістер арасында жетекші орындардың бірін алады. Біз оны "басқару шешімдерін имитациялық әдіс ретінде" түсіндіреміз , әр түрлі жағдайларда ойынға қатысушылардың жасаған ережесіне байланысты болады[3]. Іскерлік ойынның ерекшелігі қатысушыларға беріледі жақын жағдайларда кәсіби қызмет тәжірибесін алу мүмкіндігі нақты. Ю.Н. Емельяновтың пікірінше, іскерлік ойын операциялық болып табылады, өйткені психологиялық критерийлер проблемалық жағдайларды талдау әдістеріне жақын. Бірақ, айырмашылығы, пікірталас әдістерінде қабылданған стихиялық талқылаудан іскерлік ойынның сценарийідегі қабылданған "дұрыс" және "қате" алгоритмінен көрініс табады. Білім беру тәжірибесінде келесі модификациялар өзін дәлелдеді.
Іскерлік ойын барысында модельденген қатынастар студентті кәсіби орта қалыптастыруға, қарқынды кәсіби дамуына әсер етеді.
Ойындағы өзара әрекеттесулер эмоционалды және шығармашылық ізденіс сипатына ие, ықпал етеді, білім алушының жеке әлеуетін ашу. Іскерлік ойындарды пайдалану сабақтары кәсіби қызметтің әдістері мен әдістерін сынау, қалыптастыру қанағаттану және өзіне деген сенімділік. Оларды жүзеге асыру нақты ұстануды қамтиды ойынның өзі және талдау [7]
Толыққанды тұлғаға қажетті іскерлік пен дағдыны іс жүзінде қалыптастыру мұғалімнің сабаққа дайындығы, «Мен сабаққа барамын» блиц ойыны процесінде жүзеге асырылады.
М.Ю. Олешков [8].
Теориялық талдаулар көрсетіп отырғанындай, білім беру кеңістігі әлеуметтік кеңістіктің, әлеуметтік ортаның маңызды бір бөлшегі ретінде айналасында болып жатқан барлық өзгерістердің ықпалы тиіп жататын орта болып табылады. Білім берудің заманауи тиімді технологияларын құрастыру мен ендіру, болашақ бастауыш білім педагогтерін кәсіби даярлауға қосар үлесі зор.
Ал, бейнелеу өнерінің өзі, көркем образдар, символдар жиынтығын тәжірибе жүзінде қолдана отырып адам баласының рухани және тәжірибелік интеллектуалдық қасиеттерін біріктіреді.
Бір қарағанда, өнер мен технология спектрдің қарама-қарсы жағында орналасқан сияқты. Көптеген өнер саласына қатысты педагогтер технологияны қолдануға қарсы, өйткені олар жаңа технология өнердегі дәстүрлі әдістерін алмастырады деп қорқады. Өнер де, технология да шығармашылықты әр түрлі жағынан зерттейді, сондықтан екеуін де болашақ мамандарды тәрбиелеуде қолданудың артықшылығы жоқ.
Ғылыми еңбектерге жасалған талдаулар АРТ- технологиялар негізінде болашақ бастауыш білім педагогтерін кәсіби даярлау мәселесінің арнайы зерттеу нысаны ретінде қарастырылмағандығын көрсетеді. Алайда, білім беру ортасында болып жатқан өзгерістердің тенденциялары болашақ мамандардың сол өзгерістерге университет қабырғасында оқып жүргеннен бастап бейімделуін, дайын болуын, қажет ететіні анықталды.
Педагогикалық арт-терапия тұжырымдамасындағы негізгі ұғым-бұл кәсіби қызметтің тұтас жүйесі ретінде арт-педагогикалық қолдау, ұйымдастыру. Педагогикалық жағдайларды, қолайлы әлеуметтік-психологиялық климатты, оқыту, тәрбиелеу үшін арт-педагогикалық ортаны құру бойынша арт-педагог-білім алушылардың әлеуметтік-мәдени, тұлғалық дамуын қамтамасыз етеді. Педагогикалық ғылымда бұл ұғым арнайы педагогикадағы баланы педагогикалық қолдау контекстінде қарастырылады, қосымша білім беру жүйесіндегі тұлғаны дамыту, болашақ мұғалімді жоғары білім беру жүйесінде даярлау [10].
Шығармашылық терапияның жеке формаларын (әдістерін) белгілеу үшін мыналар қолданылады отбасылық ұғымдар деп аталатын бұл формалардың тиімділігі кең отандық ғалымдардың жұмыс спектрімен:
- библио-терапия-оқу арқылы емдік әсер ету (В.М. Бехтерев, А.М. Миллер, В. В. Мурашевский, Ю.Б. Некрасова, Е.А. Рау);
- вокал-терапия - ән айту арқылы емдеу (В.С. Шушарджан);
- драма-терапия, онда емдеу факторы ретінде театрлық құралдарды пайдаланады өнер және рөлдік ойындар (Е. Белякова, а. в. Гнездилов, я. Морено және т. б.);
- бейнелеу өнері терапиясы-сурет терапиясы (г. в. Бурковский, М.Е. Бурно, А. и. Захаров, А. Қарабанова, Р. б. Хайкин және т. б.);
- имаго-терапия обра арқылы емдік әсер ету), театрландыру (н. с. Говоров);
- музыкалық терапия-музыканы қабылдау арқылы емдік әсер ету (Л. Брусиловский, и. М. Гринева, и. М. Догель, В. И. Петрушин және т. б.) [6].
Арт-әдістер-бұл ерекше бағыт болып табылатын арт-педагогика әдістері баланың жеке басын оқыту, дамыту және тәрбиелеуде жүзеге асырылатын педагогикада, кез-келген пән бойынша өнер арқылы сапалы білім беруге болатындығы А.В. Айтбаева мен Г.А. Қасен «Білім берудегі арт-әдістер» оқулығында жазған[6]. Бұл әдістер, айырмашылығы дәстүрлі білім беру жүйесінің әдістерін тікелей шығармашылық мұғалімнің, оқушының және ата-ананың өзара әрекеті. Бұл жерде мұғалім де, балалар да құнды, ата-аналар мәдениеттің тасымалдаушысы, ал арт-педагогика жемісті болуға мүмкіндік беретіндігі сөз етілген.
Сонымен, арт-әдістер-бұл артпедагогика мен арт-терапия әдістерінің синтезі. Осы әдістердің екі мазмұнын қарастырайық, терапевтік әдісті, оқушылар мен тәрбиеленушілердің тұлғасын дамыту үшін тиімді қолдануға болады.
Арт-педагогика принциптері дәстүрлі классиктерге негізделген, жалпы педагогикалық принциптер, арнайы дайындық принциптері, көркемдік-эстетикалық даму: гуманистік бағыт принципі педагогикалық процесс, тұлғаның әлеуметтік-тұлғалық дамуы, жас ерекшеліктерін ескере отырып, сараланған және жеке-көзқарас, балаға білім беру рефлексиясының принципі, жеке мақсат қою, өнімді оқыту, шығармашылықтарвн дамыту[6].
АРТ-технологиялар арқылы болашақ педагогтың кәсіби маман даярлау әдістемесін жасау және зерттеулеріміздің жетекші бағыттарының бірі.
Болашақ педагогтардың кәсіби құзіреттілігін дамытудағы көркем шығармашылықтың түрлі әдіс-тәсілдері, әдістері, механизмдері және оларды тиімді жүзеге асыру шарттары.
Осыған ерекше назар аударылады. Көркемдік іс-әрекеттің техникалық құралдарын таңдауға, кеңістіктерді қалыптастыруға, студенттердің өз мүмкіндіктеріне сәйкес шығармашылықтарын жүзеге асыруында.
Ғылыми педагогикалық және әдістемелік әдебиеттер массивін талдау арт-педагогика принциптерді, заңдылықтарды және қолдану тетіктерін зерттейтін бағыт екенін анықтауға мүмкіндік берді , педагогикалық мәселелерді шешуге арналған өнер құралдары [10].
Педагогикалық арт-терапия жеке тұлғаның әлеуметтік, әлеуметтік-психологиялық, психологиялық және эмоционалды денсаулығының қауіп-қатерінің алдын алуға бағытталған арт-педагогикалық құралдар-музыкалық терапия – тыңдау, ойнату, музыкалық шығармаларды жазу және т. б.), изотерапия (глинотерапия (балшықпен жұмыс), және т. б.), анимациялық терапия (көру арқылы, анимациялық фильмдерді жобалау және жасау) [9].
Педагогикалық арт-терапия, арт-педагогикалық процесте қолданылатын топтық арт-педагогикалық өзара іс-қимыл әдісі ретінде "арт – педагог – білім алушы", "арт – педагог – топ", "білім алушы-топ", "Кіші топ-Кіші топ" және "білім алушылар" жүйелеріндегі тұлғааралық қатынастарға үндестіретін әсер етеді –білім алушы " [4].
Ғылыми педагогикалық және әдістемелік әдебиеттердің зерттеу әдістерін талдау, диагностика әдістемесін (В.В. Бойко), педагогикалық эксперимент, педагогикалық талдау, бақылау, музыкалық терапиямен бірге балшық терапиясын қолдану бойынша алынған нәтижелерді зерттеді.
Оның дамуының басында психотерапия өсіп, арт-терапия көрсеткен ғылыми ұстанымға сәйкес З. Фрейд пен К. г. Юнгтің психоаналитикалық көз-қарастары, адамның көркемдік іс-әрекетінің соңғы өнімдері (сурет, мүсін, қолайлы өндіріс және т. б.) оның бейсаналық екенін білдіретін, психикалық процестер. Сондықтан психоанализ тұрғысынан негізгі механизм , арт-терапия-бұл сублимация-ішкі кернеуді жеңілдету әлеуметтік қолайлы мақсаттарға жету үшін энергияны қайта құру (мысалы, өзін-өзі жою энергиясын өнерге немесе басқа шығармашылыққа қайта құру)[6].
Қорытынды.
Шығармашылық процестің болуы адам өмірінің барлық салаларында болуы мүмкін. Бұл қабылдау мен ойлаудың ерекше шығармашылық жолы.
АРТ-терапия әдістері өзіңіздің ерекше әдісіңізді ашуға көмектеседі және психологиялық мәселелерді шешу мен өмір сүру сапасын жақсартады.
АРТ- технологиялар, студенттің шығармашылық әлеуетін ашу және дамыту және зерттелетін ғылыми фактілердің, объектілердің маңызын түсіну мақсатында оқу-тәрбие процесінде қолданылатын өнердің әртүрлі түрлерінің әдістері, тәсілдері, нысандары мен құралдары. , құбылыстар.
Зерттеу нәтижесінде болашақ бастауыш білім педагогтарды оқыту үдерісін жетілдірудің тәсілдері, өнер технологияларын пайдалануға негізделген жоғары білім беру жүйесі студенттердің педагогикалық іс-әрекетке дайындығын қалыптастыруда, олардың ерекше мүмкіндіктерін ашты.
Болашақ бастауыш білім беру мамандарын даярлауда , арт-технологиялар негізінде, кәсіби маман даярлаудағы маңызды бағыт санаймыз.
Әдебиеттер тізімі:
- Президент Қ.К.Тоқаевтың 2021 жылғы 1-қыркүйекте Қазақстан Халқына Жолдауы, «Халық бірлігі және жүйелі реформалар – ел өркендеуінің берік негізі» Нұр-сұлтан 2021ж. Қазақстан Республикасы Үкіметінің № 988 қаулысы, 2019 жыл 27 желтоқсан.
- Светоносова Л.Г. Көркем технологиялар болашақ мұғалімнің педагогикалық мәдениетін қалыптастыру құралы ретінде // «Ғылым әлемі» интернет журналы 2016 жыл, 4 том, №3 http://mir-nauki.com/PDF/48PDMN316.pdf (қолжетімділік тегін). Тақырып экраннан. Тіл. Орыс, ағылшын
- Қасен Г.А., Айтбаева А.Б. Арт-педагогика и арт-терапия в инклюзивном образовании. - Алматы: Қазақ университеті, 2019 – 10-12 б.
- Верховодова Р.А. Көркем педагогика өнер элементтерін оқу-тәрбие процесінде интеграциялық қолдану жүйесі ретінде // Жоғары. бүгінгі білім. 2010. № 11- 60–61 б.
- Л.А. Семенова1, А.И. Казанцева11Инновациялық Еуразия Университеті, Павлодар қ., «Қазақстан теория мен практиканың байланысы қағидатын іске асыру негізінде студенттерді қазіргізаманғы оқытуды ұйымдастыру» Вестник казнпу им. Абая, серия «педагогические науки», no2(74), 2022 г
- Сбитнева А.Н. Арт-терапия өзін-өзі тану тәжірибесі ретінде. 2021.-155
- Медведева Е.А. Психикалық дамуы тежелген баланың жеке басының әлеуметтік-мәдени қалыптасуын өнер арқылы психологиялық-педагогикалық қамтамасыз ету. - М.: Перо, 2017 .-- 140 б.
- А.Б. Айтбаева, Г.А. Қасен. Білім берудегі көркем әдістер.I.-Алматы, Қазақ университеті, 2016- 6 б.
- Сергеева Н.Ю. Арт-педагогика және арт-терапия: ұғымдарды саралау мәселесі бойынша // Забайкалье мемлекеттік университетінің ғылыми жазбалары. - 2016. - No 2, т.11. - 69-б
- Ляшенко В.В. Арт-терапия өзін-өзі тану тәжірибесі ретінде: сабаққа қатысу арт-терапия.Оқу құралы – М .: «Психотерапия», 2014.- 142 б.