WEB 2.0 TEXNOLOGIYALARIDAN TA'LIMDA FOYDALANISH AFZALLIKLARI
WEB 2.0 TEXNOLOGIYALARIDAN TA'LIMDA FOYDALANISH AFZALLIKLARI
Badalhodjayev To`lqinjon Ikramiddinovich
Informatika o`qitish metodikasi kafedrasi o`qituvchisi, Andijon Davlat universiteti, O'zbekiston, Andijon
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada Web 2.0 texnologiyasi kontseptsiyasi, imkoniyatlari va ta`limda qo`llash samaradorligi taxlil qilingan.
Kalit so`zlar: Web 2.0, kontseptsiya, Vikipediya, LiveJournal, RSS, mobil ta'lim.
Globallashuv jarayonlari rivojlanishi bilan oliy ta'lim oldiga jahon bozorining o'zgargan sharoitida samarali ishlay oladigan professional kadrlar tayyorlash kabi yangi maqsadlar qo'yilmoqda. Zamonaviy oliy ta'lim bir qator xususiyatlari bilan ajralib turadi va ta'lim mazmuni va mohiyatida ma'lum o'zgarishlarni talab qiladi. O'zgarishlarni tezlatuvchi asosiy omil - bu tez sur'atlar bilan o'sib borayotgan axborot oqimidir.
O'zlashtirilgan bilimlar hajmining ortib borishi o'qitish yuklamasining haddan tashqari ko'payishiga olib keladi. Bunday o'zgarish tezligida bilim shunchalik tez yangilanadiki, talabalar universitetni tugatguniga qadar olgan bilimlari eskirishga ulguradi.
Ko'pgina mutaxassislarning fikricha, dunyoda yuz berayotgan jarayonlar bilan bog'liq holda, axborot texnologiyalarining zamonaviy rivojlanish darajasini inobatga olgan holda, oliy ma'lumotni tubdan o'zgartirish zarur.
To'laqonli ta'lim asosida - o'qituvchilar va talabalar hamda o'quvchilarning o'zaro aloqalari yotadi. Axborot texnologiyalari aynan shu aloqani nihoyatda samarali qilishning vositasidir.
Axborot texnologiyalari odamlarning bevosita aloqasini o`rnini bosmaydi - ular shunchaki muayyan muammolarni hal qilish va shu bilan kontseptual g'oyalarga e'tiborni jamlash imkoniyatini yaratadilar. Bunday texnologiyalardan foydalanish keng imkoniyatlarga ega. Shunday qilib, talabalar o'quv dasturlarini oldindan ko'rishlari, kurslarning mazmuni bilan tanishishlari mumkin. Shu tufayli o'qituvchi bilan muloqot ancha mazmunli bo'lishi mumkin. Boshqa tomondan, talabalar ma'ruzalarni oldindan tinglashlari, masalan, Internetdan foydalanib, kerakli materiallarni o'rganishlari, so'ngra oldindan tayyorlanib, ma'ruzaga kelishlari mumkin: fikr almashish, turli mavzularda bahslashish orqali samaradorlikni oshirish nuqtai nazaridan .
Tadqiqot natijalari ko'rsatib turibdiki, o'quvchilarga ta'lim berish jarayonida bunday o'zgarishlar o'zlashtirilgan bilimlarning sifatini oshirishga olib keladi.
So'nggi paytlarda Web 2.0 kontseptsiyasi Internetni rivojlantirishning asosiy g'oyalaridan biriga aylandi. Web 2.0 atamasi nisbatan uzoq vaqtdan beri ishlatilgan, ammo zamonaviy ma'noda Web 2.0 konferentsiyasida (http://www.web2con.com) paydo bo'lgan. Ushbu konferentsiya jarayonida Tim O'Rayli birinchi va eng ommabop maqolani nashr etdi, bu birinchi bo'lib ushbu atamaning ma'nosini tushuntirib berdi, shuningdek birinchi va ikkinchi avlod tarmoqlari o'rtasidagi farqlarni aniq ko'rsatib berdi.
Web 2.0 atamasidan foydalanish asosan ijtimoiy xizmatlar va tarmoqlar bilan bog'liq bo'lib, ular odamlarni ijtimoiy guruhlarga birlashtirishga, tezda kerakli ma'lumotlarni qidirishga imkon beradi. Biroq, guruhning mohir rahbarligi va uning ishtirokchilari bilan ma'lumot almashish istagi bo'lmasdan, shuningdek ba'zi bir qo'shimcha vositalarsiz, bu maqsadlarga erishish mumkin bo'lmaydi.
Darhaqiqat, barcha ijtimoiy xizmatlar deb nomlangan narsalar faqat Internetda, shu jumladan multimediada nashr etishingizga imkon beradi, shuningdek mavzular bo'yicha tashkil etish, qiziqishlar bo`yicha uyushmalarini yaratish yoki turli xil tanlovlarni o'tkazish kabi turli xil usullardan foydalangan holda ularga e'tiboringizni qaratadi. Bunday xizmatlar to'plami odatda Web 2.0 texnologiyalari deb ataladi. Qoida tariqasida, bunday xizmatlardagi nashriyot tizimi juda qattiq va ma'lum bir kontent turi uchun optimallashtirilgan: qisqa yozuvlar, fotosuratlar, ovozli yoki video yozuvlar uchun. Biroq, ushbu soddalashtirish ushbu xizmatlardan dasturlash bilimisiz yoki HTML hujjatlarni yozish qobiliyatisiz foydalanish imkonini beradi. Natijada, ushbu xizmatlardan nafaqat IT mutaxassislari oddiy foydalanuvchilar ham foydalanishi mumkin, bu ularning auditoriyasining sezilarli darajada kengayishiga sabab bo'ldi. Aslida, bu xizmatlarning mavjudligi ularni murakkab Web 1.x nashriyot tizimlaridan ajratib turadi.
Web 2.0-ning yana bir muhim farqi - bu foydalanuvchi qaerdaligini va unga ma'lumotni qanday qilib yaxshiroq etkazib berishni aniqlashga imkon beruvchi xizmatlaridan faol foydalanish. Bunday xizmatlar deyarli real vaqt rejimida dialoglar o'tkazishga imkon beradi, bu foydalanuvchilar o'rtasida aloqa intensivligini sezilarli darajada oshiradi. Aslida, foydalanish qulayligi va mavjudlik holati Web 2.0-da ilgari ishlatilgan texnologiyalarga nisbatan sifat jihatidan o'zgarishi hisoblanadi.
Ta`lim haqida gap ketganda, Web 2.0 texnologiyalari Internet orqali o`qitishga imkon beradi. Biroq, talabalar bilan muloqot qilish uchun odatda bitta alohida xizmat yetarli emas: ma'lumotlarni Vikipediya kabi ensiklopediya saytida, fotosuratlardagi illyustratsion materiallarda, YouTube kabi saytlarda olingan video va audio darslarda, LiveJournal kabi blog saytlarida foydalanish mumkin. Shu bilan birga, Web 2.0ning eng diqqatga sazovor joylaridan biri samarali o`zaro muloqot qilish qobiliyatidadir.
Web 2.0-ni ajratib turadigan texnologiyasi bu o'qituvchiga bir nechta talabalar bilan real vaqt rejimida tezkor xabar almashish yoki tarmoq kundaliklari orqali topshiriqlar berish orqali muloqot qilish imkoniyatini beradi. Ijtimoiy xizmatlar qatorida sizning darslaringizni rejalashtirishni tashkil qilishga imkon beruvchi taqvimlar ham mavjud. Umuman olganda, Web 2.0 formatida o'qitishni boshlashdan oldin o'qituvchi turli xil xizmatlar bo'yicha barcha kerakli ma'lumotlarni to'plashi va ularni o'zaro tarmog bilan bog'lashi kerak. Yuqorida aytib o'tilganidek, ushbu xizmatlarni sinxronlashtirish talab qilinadi. Shu bilan birga, bir xil funktsiyalarga ega bo'lgan masofaviy ta'limning ixtisoslashtirilgan tizimlari mavjud. Biroq, bunday tizimlardan foydalanish juda qiyin va o'qituvchilardan ma'lum malakalarni talab qiladi. Ayni paytda, Web 2.0 xizmatlari past malakali foydalanuvchilar uchun optimallashtirilgan.
Web 2.0 an'anaviy dasturiy ta'minot mahsulotlarining ishlash usulini o'zgartiradi. Maxsus interfeyslarning keng qo'llanilishi tanish dasturlarning brauzer orqali ishlay boshlashiga olib keladi. Bu shuni anglatadiki, har bir kishi faqat web-ilovalar bilan ishlaydi - onlayn matn muharriri, elektron jadval protsessori, organayzer, xatcho'plarni saqlash xizmati, fayllarni saqlash vositalari, musiqa tinglash. Buning natijasida foydalanuvchining erkin harakati ta'minlanadi - tarmoq bilan oddiy kompyuterda bo'lgani kabi ishlashingiz mumkin bo`ladi. Bunday holda, barcha ilovalar brauzer orqali ishlaydi va foydalanuvchiga faqat operatsion tizim, brauzerning o'zi va Internetga kirish kerak bo'ladi.
Web 2.0 kontseptsiyasini yaratuvchilari e'tiborni qaratgan keyingi nuqta - bu kontent yaratuvchisi va uning iste'molchisining avvalgi rollarini qayta taqsimlashdir. Web 2.0dagi vazifalarning bunday ajratilishi asta-sekin yo'q bo'lib ketmoqda va kontent iste'molchilari, ya'ni Internet foydalanuvchilari asta-sekin uni yaratish jarayonining to'laqonli ishtirokchilariga aylanishmoqda.
Ta'limda Web 2.0 birinchi navbatda o'quv vositalariga brauzer orqali kirish bilan bog'liq. Bunga qo'shimcha ravishda, Web 2.0 printsipini amalga oshiradigan yana bir qator qo'shimcha vositalar paydo bo'lmoqda - bu RSS va mobil ta'limni qo'llash. Mobil shaklidagi kurslar talabaga nafaqat kompyuterda, balki har qanday bo'sh vaqtda, hatto uydan tashqarida ham ma'ruzalar tinglash imkoniyatini beradi.
Yangi texnologiyalarning o'ziga xos xususiyati, shuningdek, o'quv mazmunini mustaqil ravishda shakllantirish va o'zgartirishdir. Masofaviy o'qitish o'qituvchilari ta'kidlashlaricha, wiki texnologiyalari va bloglari kabi vositalardan foydalanishda talabalar belgilangan mavzularni o'zaro muhokama qilishdan butun dunyo mutaxassislari bilan kengroq mavzularni muhokama qilishga o'tadilar.
Web 2.0da tatbiq etilgan boshqa texnologik yangiliklar tarmoq o'tkazuvchanligi va multimedia - video va audio materiallarning hamma joyda ishlatilishi bilan bog'liq. Hozirda iPod yoki mp3 pleerda tinglash mumkin bo'lgan audiokitoblar, shuningdek mobil ko'rinishidagi ma'ruzalar to'liq ishlatilmoqda. Mobillik va zamonaviy ommaviy axborot vositalarida joylashtirilishi mumkin bo'lgan katta miqdordagi tarkib talabalarning xabardorligi va bilimini oshirishga yordam beradi.
Shunday qilib, ta'limdagi Web 2.0 kontseptsiyasi ta`limda quyidagi funktsiyalarni nazarda tutadi: RSS yangiliklarga obuna bo'lish, mobil ko'rinishidagi onlayn ma'ruzalar, hamkorlikdagi loyihalar yaratish uchun wiki muhiti, o'qituvchilar bloglaridan foydalanish va talabalar muayyan kurslarni o'rganishida ta'lim mazmunini shakllantirish.
Bunday holda, Web 2.0 kontseptsiyasi nafaqat o'qituvchidan talabalarga, balki talabalar o'rtasida va talabalardan o'qituvchilarga ham bilim almashish imkoniyatini beradi. Ushbu holat yuqori sifatli ta'lim muhitini shakllantiradi, chunki kursni o'qiyotganda nafaqat o'qituvchiga, balki o'rganilayotgan sohadagi boshqa mutaxassislarga savol berish mumkin bo'ladi.
Web 2.0 texnologiyalari o'quv dasturlariga kirishni keskin oshirish, katalogizatsiya va reytinglarni kiritish orqali o'qitishning samaradorligi va sifatini oshirishni maqsad qiladi. O'quv kursi turli xil mualliflarning o'quv materiallari to'plami sifatida aniq va shaffof reytingga ega bo'lgan kurslar katalogidan iborat bo`lishi mumkin, shunda talaba barcha kurslardan birini tanlab kursni tinglagandan so'ng, umumiy reytingga o`z ovozini qo'shish imkoniyatiga ega bo`ladi.
Adabiyotlar ro’yxati:
- Тим О´Рейли. Что такое Веб 2.0. www. computerra.ru
- Николай Карев. Web 2.0 - революция или фарс. www.infoman.ru
- Roman Dots. Ликбез по Web 2.0. www.i2r.ru