CAD/CAM/CAE БАҒДАРЛАМАЛАРЫН ҚОЛДАНУ НЕГІЗІНДЕ ЭЛЕКТРМЕХАНИКАЛЫҚ ӨҢДЕУ ӘДІСТЕРІН ЖЕТІЛДІРУ

CAD/CAM/CAE БАҒДАРЛАМАЛАРЫН ҚОЛДАНУ НЕГІЗІНДЕ ЭЛЕКТРМЕХАНИКАЛЫҚ ӨҢДЕУ ӘДІСТЕРІН ЖЕТІЛДІРУ

Касенов Бахтияр Оразалинович

магистрант, С.Сейфуллин атындағы қазақ агротехникалық университеті,

Қазақстан, Нұр-сұлтан

Байшугулова Шырын Кадрменденовна

ғылыми жетекші, PhD докторы, Қазақ агротехникалық университеті. С. Сейфуллин,

Қазақстан, Нұр-сұлтан

Машиналардың жұмыс параметрлерін жақсарту, олардың беріктігі мен сенімділігі көбінесе қолданылатын материалға, бөлшектерді жасау дәлдігіне, беттің кедір-бұдырлығына және бөліктің беткі қабаттарының сапасына байланысты. Машина бөлшектерін жасау үшін құрылмалық, ыстыққа төзімді, титан, тозуға төзімді және арнайы қорытпалар мен болаттар қолданылады. Әдетте, мұндай материалдарды өңдеу қиынға соғады және қолданыстағы әдістер барлық материалдар үшін жарамды емес. Сондықтан одан әрі зерттеу жаңа және тиімді өңдеу әдістерін іздестіруге бағытталуы тиіс. Осыған байланысты электр тоғының энергиясын пайдалануға негізделген және металды алудың жоғары жылдамдығы мен электр энергиясының аз шығыны кезінде оңайлықты үйлестіретін электрлік өңдеу әдістері қызығушылық тудырады.

Электрмеханикалық өңдеу әдісін проф. М.Н. Ларин, М.М. Иофф және т. б. ұсынған және жону, фрезерлеу, тегістеу және бұрғылау жұмыстарында қолдану жолдарын тапқан [1,2,3].

Б.М. Аскиназимен, Ю.Д. Александровпен, В.П. Багмутовпен, А.И. Бражюнаспен, А.В. Гурьевпен, В.К. Ильинмен, Э. В. Рыжовпен, А.Г. Сусловпен, В.П. Пономаренкомен, Л.В. Федоровамен, С.Ю. Элькинмен орындалған зерттеу нәтижелері бөлшектерді электрмеханикалық өңдеуді қолдана отырып, қалпына келтіру және нығайтудың жоғары тиімділігін көрсетеді. ЭМӨ бөлшектерді дайындау және қалпына келтіру технологиясын дамытудың заманауи тенденцияларына жауап береді, өйткені ол энергия мен ресурстарды үнемдеуді, процестердің ұзақтығын едәуір қысқартуды қамтамасыз етеді, өндірістің қауіпсіздігі мен экологиялық тазалығын жақсартады және көлемді термиялық өңдеумен қамтамасыз етілмеген беттердің қасиеттерін алуға мүмкіндік береді.

Бұл әдіспен электр тоғын төмен трансформатордан жоғары қуатты  I=1000A-ға дейін және төмен кернеулі U=2+6B өндірістік жиілікке жеткізу: тоқ өткізбейтін төсемдермен және айналдырықтармен білдектен оқшауланған құрал арқылы, 1 суретке сәйкес шинадан тоқ қабылдағыш арқылы немесе 2-суретке сәйкес екі ролик арқылы немесе 3-суретке сәйкес ролик және кескіш  арқылы жүзеге асырылады.

Сурет 1. «Кескіш-бөлік» арқылы электр тоғын келіру сұлбасы

Сурет 2. Айналмалы роликтер арқылы электр тоғын келтіру сұлбасы

Сурет 3. Ролик пен кескіш арқылы электр тоғын келтіру сұлбасы

Осы сұлбалардың әрқайсысының артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Біріншісі ыңғайлы, пайдалану оңай, бірақ шұңғылшалардың немесе қосылулардың салдарынан тізбек үзілген кезде, құралдың ұшқындауына және тозуына әкеледі. Көрсетілген кемшілік тоқ сөндіргіштерді пайдалану кезінде жойылуы мүмкін. Екінші және үшінші сұлбалар тек алдын-ала өңделген беттерге және тек жону жұмыстарына қолданылады. Екінші және үшінші сұлбаларда роликтердің қысымын жасау үшін арнайы құрылғылар қажет, бірақ өңдеуді үлкен қуаттармен жүргізуге болады және беткі қабаттың үлкен қызуын қамтамасыз етуге болады [4].

Құрамында марганец, титан, вольфрам сияқты компоненттері бар қиын өңделетін материалдарды кесу бірқатар себептерге байланысты қиын.

Олардың ең бастысы мыналар болып табылады:

а) жоғары үлестік беріктігі;

б) t=500°C дейін жылуға төзімділік;

в) ауадағы коррозияға, қышқылдардағы теңіз суына төзімділік;

г) өте төмен жылу өткізгіштік;

д) қайта кристалданумен және микроқұрылымның өзгеруімен байланысты кесу кезінде қаттылықтың жоғарылауы және пластикалық қасиеттердің төмендеуі.

Машина жасаудағы кесу процестерін қарқындату мақсатында электротехнология әдістері қолданылады. Қиын өңделетін материалдарды кесу кезінде қолданыстағы электротехнология әдістерін талдау бұл әдістердің әдеттегі өңдеу әдістеріне қарағанда бірқатар артықшылықтары бар екенін көрсетті.

Бұл артықшылықтар:

- жоғары өнімділік (20 есе және одан жоғары);

- жоғары сапалы бетті алу;

- кез келген беріктігі мен қаттылығы бар материалдарды өңдеу болып табылады;

Осы барлық себептер кесу кезінде өңдеудің өте төмен деңгейіне және құралдың төмен төзімділігіне әкелді.  Дегенмен, заманауи техниканың дамуында жаңа материалдарды көбірек қолдану қажет, сондықтан оларды өңдеуді CAD/CAM/CAE бағдарламаларын негізінде қарқындату қажет.

Әдебиеттер тізімі:

1. Ларин М.Н., Мартынов ГА. Кесу арқылы өңдеу кезінде бөлшектерді қыздыру әдістері. - М: Машина жасау хабаршысы, 1966. - №8 - С.70-72 Ефpемов В. Д. и дp. Металлоpежущие станки / под общ. pед. П. И. Ящеpицына. - Стаpый Оскол: ТНТ, 2011. - 695 с.
2. Иоффе М.М., Коганович Б.А. Алынатын қабатты қыздырып кесу арқылы металдарды өңдеу // Қатты қорытпаларды қолданудағы жаңалық, 5-шығ.- М.: Металлургошығ, 1946. - С.28-32.
3. Ларин М.Н. Беріктігі жоғары металдар мен шыңдалған болаттарды механикалық-электрлік кесу // Машина жасаудың прогрессивті технологиясының кейбір мәселелері. - Минск.: Мем.шығ - БАССР, 1953. - С. 16-18
4. Левинсон Е.М. Материалдарды электр разрядтық өңдеу. Л.: Машина жасау, 1971 - 218с.