ЗАМАНАУИ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖӘНЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНА ОТЫРЫП БИОЛОГИЯ САБАҚТАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ

ЗАМАНАУИ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖӘНЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНА ОТЫРЫП БИОЛОГИЯ САБАҚТАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ

Әбдірешов Серік Наурызбайұлы

ҚР БҒМ ҒК Генетика және физиология институты лимфа жүйесі физиологиясы лабораториясының ЖҒҚ, Алматы технологиялық университеті тағамдық биотехнология кафедрасының қауым. профессорығ б.ғ.к.,

Қазақстан, Алматы

Қуанғали Нұрайым Қобыландықызы

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің магистранты,

Казахстан, Алматы

Сертай Самалхан

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің магистранты,

Казахстан, Алматы

Наурызбай Айтолқын Бейбітқызы

Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің студенті,

Қазақстан, Алматы

ОРГАНИЗАЦИЯ УРОКОВ БИОЛОГИИ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ СОВРЕМЕННЫХ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ И ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ

Абдрешов Серик Наурызбаевич

вед. науч. сотр. лабораторией физиологии лимфатической системы, Института генетики и физиологии КН МОН РК, канд. биол. наук, асс. проф., доц. кафедры пищевой биотехнологии Алматинского технологического университета,

Казахстан, г. Алматы

Куангали Нурайым Кобыландыкызы

магистрант, Казахский национальный университет им. Аль-Фараби,

Казахстан, г. Алматы

Сертай Самалхан

магистрант, Казахский национальный университет им. Аль-Фараби,

Казахстан, г. Алматы

Наурызбай Айтолкын Бейбиткызы

студент, Казахский национальный педагогический университет им. Абая,

Казахстан, г. Алматы

Қоғамның қазіргі даму кезеңінде еліміздің білім беру жүйесі елеулі өзгерістерге ұшырады. Бірақ білім беру жүйесінде қандай реформалар жүргізілсе де, түптеп келгенде, ол белгілі бір орындаушы – мектеп мұғалімімен ғана шектеледі. Түрлі жаңалықтарды тәжірибеге енгізуде басты тұлға болып табылатын мұғалім. Ұстаз өзіне жүктелген міндеттерді ойдағыдай орындау үшін оның кәсіби құзыреттілігі мен кәсіби шеберлігі қажетті деңгейде болуы керек.

Жалпы қазіргі заман ағымына байланысты, бүгінгі таңда оқу үдерістерінде заманауи ақпараттық технологияларды қолдану оқу материалының сапасын арттыруға және білім берудің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Қазіргі қоғамда мұғалімге тек білім беруді ғана емес, оқушылардың жеке маңызды қасиеттерін дамыту, әрі оларды заман талабына сай тәрбиелеу және болашақ маман етіп даярлау міндеті алдыға қойылуда. Білім мақсат ретінде емес, жеке тұлғаны дамытудың тәсілі, құралы ретінде әрекет етеді [1].

Қазіргі уақытта адамзат өркениетін сақтау табиғи орта мен адам арасында үйлесімділік орнаған жағдайда ғана мүмкін болатындығын бәріміз білеміз. Осыған байланысты қоғамның әр мүшесі, кем дегенде, биологиялық сауатты болуы керек, яғни әлемдегі биологиялық білімнің рөлін анықтап, түсініп, оларды дербес және уақтылы қолдана білуі керек, қабылданған шешімдер үшін жауап беруі керек, қоршаған орта Мен өмірді табиғат құбылысы ретінде сақтау үшін өз әрекеттерінің салдарын болжауы керек.

Бүгінгі таңда біздің қоғамда танымдық қажеттіліктері дамыған, өзін-өзі дамытуға және өзін-өзі жүзеге асыруға бағытталған, алған білімдерін қолдана алатын, заманауи ақпараттық кеңістікте бағдарлай алатын, нәтижелі жұмыс істейтін, тиімді ынтымақтастықта, өзін және өзінің жетістіктерін теңдей бағалай алатын оқушыларға қызығушылық танытады. Қазіргі таңдағы өзгеріп жатқан әлемде білім беру жүйесіндегі кәсіби әмбебаптылық – сол саланы және қызметтің әдістерін өзгертуге қабілеті [2].

Заман талабына сәйкес электрондық оқулықтарды қоса алғанда, білім беру саласында ақпараттық сипаттағы инновациялық технологияларды интеграциялау және қолдану оларды пайдалану тиімділігін зерделеу, сондай – ақ білім беру процесін ақпараттандыру процесін жаңғырту жөніндегі ұсынымдар кешенін әзірлеу үшін ғылыми-педагогикалық зерттеулерді жүргізу және оны оқу үдерістеріне енгізуді талап етеді.

Қазіргі уақытта еліміздің барлық мектептері біршама болсада жеткілікті қуатты компьютерлік техникамен жабдықталуда, бұл оқытудың электрондық көрнекі құралдарын қарқынды пайдалануға мүмкіндік береді. Заманауи ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану  оқушылылардың өзін-өзі дайындау мақсатында да, демонстрациялық материал ретінде сабаққа дайындалу, өз бетінше қосымша материалдарды қарастыру кезінде де қолданыла алады [3]. Электронды, яғни ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалан отырып оқытушы оқу ақпаратын оңтайландыра және оқу үдерістерін құрылымында ақпаратты ұсыну процесін жүйелеуді қамтамасыз ете алады.

Жаратылыс тану пәндері бойынша, оның ішінде биологиялық зерттеу процесінде оқушыға тиісті құзіреттіліктерді дамытуға көмектесетін зерттеу әдісі қолданылады. Оқытушының басты міндеті – кез-келген күнделілікті зерттеуде қолдануға болатын зерттеу алгоритмін үйрету. Жалпы тәжірибелік жұмыстар төменгі сынып оқушылардан басталады, онда оқушылар табиғатты бақылап, айналамен танысу, өсімдіктер әлемі мен жануарлар әлемімен танысуды, яғни алғашқы тәжірибелер қоюды үйренеді. Бұл оқушылардың с табиғи нысандармен жұмыс істеу дағдыларын дамытуға және зерттеу құзыреттіліктерін дамытуға көмектеседі. Мұғалімнің оқушылармен бірге жұмысы туған өлкені, оның флора мен фаунаны зерттеуде маңызды орын алады.

Мұғалімнің заманауи білім беру технологияларын сәтті қолдануы оқушылардың оқу жетістіктерінің оң динамикасымен, оқушылардың сабақтан тыс іс-әрекеттегі оң нәтижелерімен расталады, жаратылыстану пәндері, оның ішінде биология пәнімен өмір жолын таңдайды [4]. Психологиялық-педагогикалық мониторингтің нәтижелері оқушылардың биология пәніне деген қызығушылықтың тұрақтылығын растайды.

Қазіргі уақытта қоғам өзінің басымдықтарын өзгертті, постиндустриалды қоғам (ақпараттық қоғам) ұғымы пайда болды. Ол өз азаматтарының өздігінен, белсенді әрекет етуге, шешім қабылдауға және өзгеретін өмір сүру жағдайларына икемді бейімделуге көбірек мүдделі. Қазіргі ақпараттық қоғам оқу орындарының барлық түрлеріне, ең алдымен мектепке қабілетті түлектерді даярлау міндетін қояды:

- өзгермелі өмірлік жағдайларға хабардар болу, қажетті білімді өз бетінше алу, оларды туындаған түрлі мәселелерді шешу үшін іс жүзінде қолдану;

- өз бетінше сыни ойлау, туындаған мәселелерді байқау және қазіргі заманғы технологияларды пайдалана отырып, оларды ұтымды шешу жолдарын іздестіру, олардың алған білімдрін қайда және қалай қолдануға болатынын нақты түсіндіру, жаңа идеяларды тудыруға, шығармашылық ойлауға қабілетті болуға дағдыландыру;

- алынған ақпараттармен сауатты жұмыс жасай білу, яғни белгілі бір мәселелерді шешу үшін қажетті фактілерді жинау, оларды талдау, қажетті талдаулар мен дәлелді қорытындылар жасау, алынған тәжірибені жаңа мәселелерді анықтауда және шешу үшін қолдана білуге үйрету;

- әр түрлі әлеуметтік топтарда тіл табыса білу, әр түрлі салаларда, әр түрлі жағдайларда бірлесіп жұмыс істей білу, кез келген жанжалды жағдайлардың алдын алу немесе олардан шебер шығу;

- зияткерлікті, мәдени деңгейді дамыту бойынша өз бетінше жұмыс істеу.

Педагогикалық ілім бойынша, оқушының жеке қасиеттердің дамуы, оның іс-әрекеттің әртүрлілігіне байланысты, сондықтанда биология пәні бұл қасиетке толығымен ие [5]. Сабақ барысында, өзіміздің педагогикалық тәжірибемізгі сүйене отырып әртүрлі әдістер мен педагогикалық технологияларды қолданамыз, міндетіміз оқушының жеке басының оң динамикасын дамыту, өзін-өзі тану, өзін-өзі дамыту, өзін-өзі басқару дағдыларын дамыту болып табылады және бұл өз кезегінде әр түрлі ақпарат көздерімен жұмыс жасамай, әрі түрлі мәліметтер алу мүмкін емес, сондай-ақ олардың әртүрлілігі күннен күнге тез өсуде.

Сондықтан да, соңғы жылдары оқыту үдерістеріне жүйелі түрде жаңа педагогикалық технологияларды меңгеріп, оны оқу әдістеріне енгіземіз:

- ақпараттық-коммуникативтік

- жеке тұлғаға бағытталған оқыту,

- «портфолио» ақпараттық бағалау жүйесі,

- жоба әдісі,

- оқытудағы зерттеу әдістері,

- ойын технологиясы,

- денсаулық сақтау және т.б..

Оқытуды үйымдастыру барысында, оқушылардың өзіндік танымдық іс - әрекетін, оның ішінде үй тапсырмасы жағдайында ұйымдастыру, әдетте, оқытудың әртүрлі құралдарын-оқу ақпаратын тасымалдаушыларды қолдануға негізделген.

Сонымен қатар, мұғалімге жаңа Оқыту құралдары ұсынылады. Биология пәнінің ерекшелігі оқытуға барлық ақпараттық ресурстарды тартуға мүмкіндік береді. Егер соңғы уақытқа дейін Оқу ақпаратының негізгі көзі кітаптар, оқулықтар болса, қазір мұғалімдер қазіргі заманғы ақпараттық-коммуникациялық технологиялар құралдары деп аталатын ақпарат көздерін белсенді қолданады. Қазіргі ақпараттық-коммуникациялық технологиялар құралдары адамның өмір сүру ортасына еніп, оның өмір салтын, мінез-құлқы мен санасын өзгертті. Халықтың көптеген топтары үшін маңызды ақпарат көзі ретінде ғаламдық интернетті елемеуге болмайды. Бүгінгі таңда барлық ресейлік мектептер оны қолданушылар болды, ал мерзімді басылымдарда және оның сайттарында оқытуды компьютерлендіру тақырыбында көбірек жарияланымдар пайда болды [6].

Биологияны пәндерін мектепте оқытуда ақпараттық-коммуникациялық технологиялар құралдары пайдалану кезінде оқушылардың оқу үлгерімін, олардың сабаққа деген қызығушылығые одан әрі ынталандырды. Сонымен, оқу үдерістеріне соңғы ақапарттық-коммуникациялық технологиялар құралдарын пайдалану оқушылардың биология пәнін оқу,  өз бетінше оқу және жеке пәнге байланысты әдебиеттерді қарастыру, оларды тақырыпқа сәйкес байланыстыра және қосымша талдау көрсеткішерінің артқандығы байқалды.

Біздің ойымызша, заманауи ақпараттық-коммуникациялық технологиялар құралдарын қолданудың басты артықшылықтарының бірі – оқушылардың білімін оңтайландыру және оқу үдерістерін арттыруға қосатын үлесі жоғары екендігі байқалды.  Оқушылардың білімдерін объективті бағалауда ықпалы зор екендігін атап көрсетуге болады, әрі білімді тәуелсіз бағалау үшін тиімді құрал екенін дәлелдейді.

Осылайша, біздің оқу үдерістерінде, яғни мектепте сабақ өткізу кезінде биология сабақтарында жаңа алынған ақпараттық-коммуникациялық технологиялар құралдарын тиімді қолдану оқушылардың оқу мотивациясының деңгейіне айтарлықтай әсер етеді, оқуға деген қызығушылығын арттырады, шығармашылық қабілеттерін дамытады, оқушылардың білім деңгейінің динамикасына оң әсер етеді, оқушылардың аралық пәндерді оқуға қызығушылығын арттырады, лексикалық қорын арттырады студенттерді болашақ кәсіби қызметінде ақпараттық–коммуникациялық технологияларды қолдануға ынталандырады.

Әдебиеттер тізімі:

1. Захаров И.Г. Информационные технологии в образовании. – М.: Академия, – 2003, – 192 с.
2. Зимина О.В. Печатные и электронные учебные издания в современном высшем образовании: теория, методика, практика. – М.: Издательство МЭИ, 2003. – 335 с.
3. Роберт И.В. Современные информационные технологии в образовании: дидактические проблемы, перспективы использования. – М.: ИИО РАО, – 2010, – 140 с.
4. Анаркулова Э.И., Аманбаева М.Б., Богоявленский А.П. О проблеме формирования исследовательской компетенции при подготовке учителя биологии в вузах Республики Казахстан // Сб. статей Междун. научно- практической конф. «Перспективные направления исследований в методике обучения биологии и экологии», , – 2018. – Санкт- Петербург, – С. 208-212.
5. Сластенин В.А., Исаев И.Ф., Шиянов Е.Н. Педагогика / Учеб. пособие для студ. высш. пед. учеб. заведений. - М.: Издательский центр «Академия», - 2013. - 576 с.
6. Чекунова Е.А. Педагогические технологии формирования ключевых компетентностей личности в образовательном пространстве современной школы // Эконом. и гуманит. Исследования регионов, – 2012, – №2, – С.62-70.