ЭНЕРГИЯ ҮНЕМДЕЙТІН ҚАСБЕТТІК ЖҮЙЕЛЕР

ЭНЕРГИЯ ҮНЕМДЕЙТІН ҚАСБЕТТІК ЖҮЙЕЛЕР

Садыкова Акнур Нуржановна

магистрант, университет НАО «Карагандинский технический имени Абылкаса Сагинова»,

Казахстан, г. Караганда

Иманов Марат Омирбекович

тех. ғылм. канд., профессор, НАО «Карагандинский технический имени Абылкаса Сагинова»,

Казахстан, г. Караганда

ENERGY-SAVING FACADE SYSTEMS

Aknur Sadykova

student, University of NAO "Karaganda Technical named after Abylkas Saginov",

Kazakhstan, Karaganda

Marat Imanjv

сandidate of Technical Sciences, Professor, NJSC "Karaganda Technical named after Abylkas Saginov",

Kazakhstan, Karaganda

АННОТАЦИЯ

Тема энергосберегающих фасадных систем посвящена проблеме повышения энергоэффективности, в которой основным элементом концепции энергосбережения является внешняя ограждающая конструкция. Рассмотрены различные фасадные системы, проведено их сравнение по техническим, технологическим и экономическим показателям. Выявлены основные преимущества и недостатки этих систем. Рассмотрена возможность обеспечения энергоэффективности наружных ограждающих конструкций за счет применения современных фасадных систем, а также использования эффективных теплоизоляционных материалов. Система утепления фасадов с финишным слоем штукатурки того же типа представляет собой сложную многослойную конструкцию, в которой каждый слой выполняет свою определенную функцию, а вся система защищает здание от влаги и хорошей теплоизоляции

ABSTRACT

The topic of energy-saving facade systems is devoted to the problem of increasing energy efficiency, in which the main element of the energy-saving concept is the external enclosing structure. Various facade systems are considered, they are compared according to technical, technological and economic indicators. The main advantages and disadvantages of these systems are identified. There is considered the possibility of ensuring energy efficiency of external enclosing structures through the use of modern facade systems, as well as the use of effective thermal insulation materials. The facade insulation system with a finishing layer of plaster of the same type is a complex multilayer structure in which each layer performs its specific function, and the whole system protects the building from moisture and good thermal insulation.

Ключевые слова: энергоэффективность, ограждающие конструкции, фасадные системы, навесные фасадные системы, штукатурные системы, технико-экономическое сравнение.

Keywords: energy efficiency, enclosing structures, facade systems, suspended facade systems, plastering system, technical and economic comparison.

Кіріспе

«Қазақстан Республикасында 2011-2015 жылдарға және 2022 жылға дейінгі болашаққа энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру» сияқты мемлекеттік ұзақ мерзімді және мақсатты бағдарламаларды іске асыру шеңберіндегі ғылыми зерттеулер инновациялық энергия үнемдейтін технологияларды іздеуге бағытталған. Атап айтқанда, бұл жылу қорғау сипаттамалары бойынша біртекті, олардан төмен көп қабатты қоршау конструкцияларын әзірлеуге және оларды салу практикасына енгізуге мүмкіндік берді.

Құрылыс саласындағы «энергияға тиімді ғимарат» ұғымы 70-ші жылдардағы әлемдік энергетикалық дағдарыс аясында пайда болды, содан кейін ғимараттардың энергия тиімділігін арттыру бойынша әртүрлі бағдарламаларды біртіндеп енгізу басталды. Осы уақыт ішінде энергия тиімді ғимараттарға деген қызығушылық әрдайым артып келеді, ал Қазақстанда энергия тиімділігін қамтамасыз ету мәселесі қазіргі уақытта құрылыстағы дамудың басым бағыттарының біріне айналуда.

Соңғы жылдары энергия үнемдеудің маңызды бағыттарының бірі сыртқы қоршау конструкциялары арқылы жылу шығынын азайту болып табылады, өйткені олар жалпы жылу жоғалтудың 30% құрайды. Сыртқы қоршау құрылымдарының энергия тиімділігі заманауи қасбеттік жүйелерді қолдану, сондай-ақ тиімді жылу оқшаулағыш материалдарды пайдалану арқылы қамтамасыз етілуі мүмкін. Қазіргі уақытта заманауи құрылыста қасбеттік жүйелердің көптеген түрлері қолданылады, олардың энергия тиімділігі әртүрлі факторларға байланысты.

Ғылыми жаңалық

-ықтималды модельдеу әдістерімен көп қабатты ғимарат қоршау конструкцияларының беріктігі мен сенімділігін бағалау моделі жасалды;

- қоршау конструкцияларының тиімділігін арттыратын элементтерін монтаждаудың жаңа техникалық шешімдері мен технологиялары әзірленді;

- ғимараттардың құрылымдық шешімдеріндегі қасбеттік жүйелердің рөлі мен маңызы және оларды табиғи-климаттық және техногендік факторлардың әсерінен жаппай қолданудың орындылығы бағаланады;

- ықтималды модельдеу әдістерімен ғимараттардың көп қабатты қоршау конструкцияларының беріктігі мен сенімділігін бағалау моделі жасалды;

- аспалы қасбеттердің техникалық жағдайын басқару жүйесінің негізгі сипаттамалары мен тиімділік критерийлері негізделген;

- ғимараттардың сыртқы қоршау конструкцияларының элементтері конструкция қабаттарының дәйекті істен шығуы кезінде жылу берудің кедергісі бойынша аспалы қасбеттің жұмысқа қабілеттілігін бағалауға көзқарас негізделген.

Бұл мақалада ғимараттың қасбеттік жүйелерінің бірнеше нұсқалары қарастырылады, оларды бөлуге болады:

- «сулы қасбет» сылағынан жасалған әрлеу қабаты бар қасбеттерді оқшаулау жүйесі;

- аспалы қасбеттік жүйелер;

- қасбетті кірпішпен немесе «дәстүрлі қасбет» ұсақ-түйек материалдармен қапталған көп қабатты жүйе;

Сылақтың әрлеу қабаты бар қасбеттерді оқшаулау жүйесі күрделі көп қабатты құрылым болып табылады, онда әр қабат өзінің белгілі бір функциясын орындайды және бүкіл жүйе ғимаратты ылғалдан және жақсы жылу оқшаулауынан қорғайды. Дизайн жылу оқшаулағыш қабаттан, желімнен, шыны торды нығайтатын пластикалық сүлгілерден, сондай-ақ сәндік сылақ қабатынан тұрады. Жүйенің дұрыс орналасуымен суық көпірлерді іс жүзінде алып тастау арқылы мұндай қоршау құрылымындағы жылу шығынын азайтуға болады.

Сылақтың әрлеу қабаты бар қасбеттерді оқшаулау жүйесі күрделі көп қабатты құрылым болып табылады, онда әр қабат өзінің белгілі бір функциясын орындайды және бүкіл жүйе ғимаратты ылғалдан және жақсы жылу оқшаулауынан қорғайды. Дизайн жылу оқшаулағыш қабаттан, желімнен, шыны торды нығайтатын пластикалық сүлгілерден, сондай-ақ сәндік сылақ қабатынан тұрады. Жүйенің дұрыс орналасуымен суық көпірлерді іс жүзінде алып тастау арқылы мұндай қоршау құрылымындағы жылу шығынын азайтуға болады.

Сылақ қасбеті жаңа көп қабатты ғимараттардың құрылысында да, жеке коттедждердің құрылысында да кең таралған. Жұмысты орындаудағы салыстырмалы қасбеттің бұл түрін ең танымал етеді. Бұл технология ғимараттарды қайта құру кезінде де қолданылады, өйткені гипс қасбетін қолдана отырып, бірнеше ғасыр бұрын салынған ғимараттың сыртқы түрін егжей-тегжейлі қалпына келтіруге болады.

Бұл құрылымдағы басты рөлді жылу оқшаулау қабаты атқарады. Бұл жыл мезгілдері өзгерген кезде температураның өзгеруі болмайды. Минералды мақта плиталары жиі қолданылады, олар ашық кеуекті құрылымға ие, осылайша ылғал талшықтар арқылы еркін еніп, осы жүйеде конденсация қаупін болдырмайды. Мұндай оқшаулау жоғары жылу сипаттамаларына ие, сонымен қатар экологиялық таза және жанбайтын материал.

Мұндай қасбет жүйесіндегі жылу оқшаулағыш тақталар сыртқы қабырғалардың бетіне механикалық жолмен, арнайы сүлгілермен немесе арнайы жабысқақ ерітіндімен бекітіледі. Бұл дизайнда материалдың жылу оқшаулау қасиеттерін азайта отырып, конденсат осы жүйеде құлап кетпеуі үшін дұрыс материалдарды таңдау маңызды [1].

Көптеген сылақтың қасбеттік жүйелерінің қызмет ету мерзімі салыстырмалы түрде қысқа және 15-30 жылдан басталады. Сондай-ақ, бұл жүйенің кемшіліктері жұмыстың маусымдылығын қамтиды. Бұл технология қоршаған ортаның оң температурасының болуын көздейді (+5ºС төмен емес).

Аспалы қасбеттік жүйелерді пайдалану салыстырмалы түрде жақында, 15 жыл бұрын, қоршау конструкцияларын жобалау кезінде, негізінен көп қабатты тұрғын үйлерде, әкімшілік және қоғамдық монолитті-рамалық ғимараттарда басталды.

Бекітілген қасбеттік жүйелер – бұл ғимарат қабырғасының сыртқы жағына орнатылатын тірек металл профильдің жақтауына сүйенетін көп қабатты құрылым. Қазіргі уақытта аспалы қасбеттік жүйелерді жиі қолдану қоршау конструкцияларының жоғары жылуды қорғау қасиеттерімен, сондай-ақ олардың қалыпты температуралық ылғалдылық режимімен анықталады, ол жүк көтергіш қабырға мен әрлеу материалы арасындағы желдетілетін ауа саңылауымен қамтамасыз етіледі, бұл қоршау конструкцияларына ғимараттың жылуын қорғаудың заманауи талаптарына қол жеткізуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ, топсалы жүйелердің артықшылықтары, оларды орнату монтаждау алдында қабырғаларды алдын ала туралау қажеттілігін болдырмайды, олар басқа әрлеу материалдарымен түзету қиын болатын сыртқы ақауларды жасыруға мүмкіндік береді.

Технологиялық артықшылықтарға жазда да, қыста да орналастыруға болатын құрылымды тез және оңай орнату кіреді. Сонымен қатар, аспалы қасбет жүйесінің беткі және жылу оқшаулағыш материалдарын ауыстыру мүмкіндігі бар.

Жоғарыда аталған барлық артықшылықтарға қарамастан, бұл жүйенің бірқатар кемшіліктері бар. Мұндай қасбеттердің басты проблемасы – оларды орнату кезінде белгіленген нормалар мен ережелердің болмауы, бұл дизайн кезінде одан әрі қателіктерге әкеледі. Ауа саңылауына байланысты негізгі проблема оның есептік шамасын желдетілетін қасбеттің сапалы жұмыс істеуін қамтамасыз ететін факторларды ескере отырып анықтау қиындығында [2]. Шамадан тыс саңылау қалыңдығы болған жағдайда, белгілі бір жел күшімен желдетілетін қасбеттер ысқырып, ызылдай бастайды [3]. Егер желдетілетін саңылаудың қалыңдығы жеткіліксіз болса, онда ылғал жылу оқшаулағыш материалдан және тұтастай қабырғадан алынбайды. Аспалы желдетілетін қасбеттердің екінші маңызды мәселесі өртке қауіпті болып табылады. Бекітілген қасбеттер жүйесінің барлық нормаларын сақтай отырып, олар отқа төзімді, өйткені мұндай қасбеттерде қиын жанатын немесе жанбайтын материалдар қолданылады.

Қазіргі уақытта дәстүрлі қасбетке қабырғалары бір уақытта тірек және жылу оқшаулау функциясын орындайтын ғимараттар кіреді [6-8]. Архитектуралық экспрессивтілік және қабырға құрылымын қолайсыз сыртқы әсерлерден қорғау үшін қасбет қабаты кірпіштен жасалған. Мұндай қасбеттік жүйенің басты артықшылығы – құрылыс материалдарының қол жетімділігі мен экологиялық тазалығы, сондай-ақ жылдың кез келген уақытында құрылыс жұмыстарын орындау мүмкіндігі. Қасбеттің бұл түрі 50 жылдан бері ұзақ қызмет етеді.

Керамикалық кірпіш көбінесе қасбеттерді қаптау ретінде қолданылады, өйткені ол силикатқа қарағанда кеуекті құрылымға ие [9,10]. Материалдың тесіктері арқылы бөлмеден сыртқа су буының ағыны еркін өтеді. Материалдың мұндай қасиеттері қабырғалардың жоғары жылу оқшаулауына және жылуды сақтауға ықпал етеді, жыл мезгілдері өзгерген кезде бөлмедегі температураның өзгеруін тездетеді. Бұл материал құрылымының кемшілігі – суды сіңіру, сондықтан көлденең гидроизоляцияны қосымша қамтамасыз ету қажет.

Мұндай қасбеттік жүйені орнатқан кезде тас қалаушыларға арнайы дағдылар қажет емес. Қоршау құрылымдарының бұл түрі ең отқа төзімді. Сондай-ақ, кірпіштің ерекшеліктерінің бірі оның жоғары аязға төзімділігі болып табылады.

Дегенмен, бұл қасбет жүйесі кемшіліктерсіз емес. Мұндай қоршау конструкцияларын салу жұмыстары уақыт пен ресурстардың едәуір шығындарын тудырады. Кірпіштің үлкен ауырлығына байланысты іргетасқа үлкен жүктеме түседі, сондықтан күшейтілген іргетасты ұйымдастыру қажет, әйтпесе тірек конструкцияларында және беткі қабаттарда деформациялар мен жарықтар пайда болуы мүмкін.

Зерттелетін нұсқалар қабырғаның тірек бөлігінің материалымен, оқшаулаудың түрі мен қалыңдығымен, қаптаманың конструкциясымен ерекшеленетін үш қабырғалық конструкциямен ұсынылған [3, 9, 10].

Аспалы қасбеттік жүйелерді пайдалану салыстырмалы түрде жақында, 15 жыл бұрын, қоршау конструкцияларын жобалау кезінде, негізінен көп қабатты тұрғын үйлерде, әкімшілік және қоғамдық монолитті-рамалық ғимараттарда басталды.

Технологиялық артықшылықтарға жазда да, қыста да орналастыруға болатын құрылымды тез және оңай орнату кіреді. Сонымен қатар, аспалы қасбет жүйесінің беткі және жылу оқшаулағыш материалдарын ауыстыру мүмкіндігі бар [2].

Көрсеткіштердің негізгі топтары: технологиялық, экономикалық және жылу техникасы бойынша ең оңтайлы нұсқаларды анықтау үшін жоғарыда қарастырылған қабырғалардың сыртқы қоршау құрылымдарын салыстырып көрейік.

Қабырғаның тірек бөлігі ретінде 2 нұсқа таңдалды [3-6]:

1. Құрылымның тірек бөлігінің алғашқы материалы жылу өткізгіштік коэффициенті λ = 0,22 Вт/мºС, тығыздығы ρ = 600 кг/м болатын M150 маркалы цемент-құм ерітіндісінде қалыңдығы 300 мм D600 маркалы газдалған бетон блогы болды.

2. Құрылымның тірек бөлігінің екінші материалы жылу өткізгіштік коэффициенті λ = 0,76 Вт/мºС, тығыздығы ρ=1700 кг/м болатын M150 маркалы цемент-құм ерітіндісінде қалыңдығы 250 м толық силикат кірпіштен жасалған.

Жылу оқшаулағыш материал ретінде a пайдалану жағдайында жылу өткізгіштік коэффициенті λ=0,038 Вт/мºС, тығыздығы ρ=100 кг/м болатын «ROCKWOOL БАТТС ҚАСБЕТІ» қатты минералды мақта тақталары қабылданды.

Құрылыс ауданы Шығыс Қазақстан облысы Өскемен қаласы болады.

Есептелген орташа ішкі ауа температурасы: t = 20℃;;

Жылыту кезеңінің градустық-тәулік ГСОП=4726,8 ℃ ∙ тәулік;

Қолданыстағы нормативтік құжаттардың негізінде Өскемен қаласына сыртқы қоршау құрылымдары үшін жылу берудің қажетті кедергісі анықталды.

𝑅_𝑜= 3,05 м² ℃/Вт; ішкі бетінің жылу беру коэффициенті 𝛼_в = 8,7 Вт/м² ºС; суық кезең үшін қоршау құрылымының сыртқы бетінің жылу беру коэффициенті 𝛼_н= 23 м² ℃/Вт.

Бірінші нұсқа – өлшемі 600х600 мм, қалыңдығы 10 мм фарфордан жасалған тақтайшалармен қапталған топсалы қасбет жүйесі [7].

Сурет 1. Сылақтың әрлеу қабаты бар қасбеттерді оқшаулау жүйесі

1-қалыңдығы 300 мм газ силикат блоктары; 2-кронштейнді қабырғаға бекітуге арналған якорь дуэлі; 3-қалыңдығы 120 мм «ROCKWOOL БАТТС ҚАСБЕТІ» минералды мақта плиталарымен сыртқы оқшаулау; 4-қалыңдығы 30 мм ауа саңылауы; 5-кронштейн; 6-желден қорғайтын мембрана; 7-бағыттаушы; 8-тарелка тәрізді дюбель; 9-қалыңдығы 10 мм керамогранит плиталары; 10-қалыңдығы 20 мм цемент-құм ерітіндісінде сылақ

Осы қоршау құрылымының жылу берілуінің есептелген кедергісі жылу есептеу нәтижелері бойынша 𝑅_𝑜= 3,05 м² ℃/Вт құрайды. Мұндай қоршау құрылымының 1 м² массасы 260 кг құрайды.

Зерттелетін екінші нұсқа – қасбеттің сыртқы әрлеуінің дизайны жылу өткізгіштік коэффициенті λ=0,76 Вт/мºС, тығыздығы ρ=1800 кг/м³ қалыңдығы 20 мм тордағы сылақтың әрлеу қабаты.

Бұл қоршау құрылымының есептелген төмендетілген жылу беру кедергісі, жылутехникалық есептеу нәтижелері бойынша, 𝑅_𝑜= 3,15 м² ℃/Вт. Салмағы 1 м² мұндай қоршау құрылымы 521 кг құрайды.

Сурет 2. Сылақтың әрлеу қабаты бар қасбеттерді оқшаулау жүйесі

1-силикат кірпіш, қалыңдығы 250 мм; 2-енетін праймер, жабысқақ қабат; 3- «ROCKWOOL БАТТС ҚАСБЕТІ» минералды мақта плиталарымен сыртқы оқшаулау; 4-арматуралық тор; 5-кварцты праймер; 6-ROCKdecorsil S сәндік сылақ қабаты; 7-дюбель; 8-цемент негізіндегі сылаққұм ерітіндісі, қалыңдығы 20 мм

Үшінші нұсқа – жылу өткізгіштік коэффициенті λ=0,52 Вт/мºС, тығыздығы ρ=1300 кг/м³ қалыңдығы 120 мм (дәстүрлі қасбет) қуыс керамикалық кірпішпен қапталған көп қабатты жүйе.

Сурет 3. Дәстүрлі қасбет

1-силикат кірпіш, қалыңдығы 250 мм; 2-енетін праймер, жабысқақ қабат; 3-қалыңдығы 120 мм керамикалық қуыс кірпіштен жасалған қаптау қабаты; 4-қалыңдығы 110 мм «ROCKWOOL БАТТС ҚАСБЕТІ» минералды мақта тақтасынан жасалған плиталармен сыртқы оқшаулау; 5-икемді байланыстар; 6-цемент-әк сылаққұм ерітіндісі, қалыңдығы 20 мм.

Бұл қоршау құрылымының есептелген төмендетілген жылу беру кедергісі, жылутехникалық есептеу нәтижелері бойынша, 𝑅_𝑜 = 3,32 м² ℃/Вт. Мұндай қоршау құрылымының1 м² массасы 629 кг болады.

Нәтижелері

Ең оңтайлы құрылымды таңдау үшін қабырғаларды көрсеткіштердің негізгі топтары бойынша салыстыру жүргізілді: технологиялық, экономикалық және жылу техникасы. Осы есептеулердің нәтижелері 1, 2-кестелерде келтірілген.

Кесте 1.1.

Конструктивтік-техникалық көрсеткіштердің салыстырмалы кестесі

Кесте 2.2.

Технологиялық және экономикалық көрсеткіштердің салыстырмалы кестесі

Қабырғалардың әртүрлі материалдарының типтік өлшемдері жылу берудің кедергісі нормативтік-техникалық құжаттарға сәйкес келетіндей етіп таңдалды. Техникалық және құрылымдық көрсеткіштер тобындағы негізгі параметрлер қоршау конструкциясының қалыңдығы мен массасы 1 м² болып табылады.

Қабырғаның минималды қалыңдығы сылақтың әрлеу қабаты бар қасбеттерді оқшаулау жүйесінде байқалады – 410 мм, бірақ оның массасы ең жоғары – 521 кг. Дәстүрлі қасбеттегі қабырғаның ең үлкен қалыңдығы, сонымен қатар бұл құрылымның массасы ілулі қасбетке қарағанда 2,5 есе көп және ұсынылған нұсқалардың ішіндегі ең ауыры. Ең жеңіл құрылымы аспалы қасбеттердің жүйесі болды, оның массасы шамамен 260 кг құрайды.

Екінші блокта технологиялық көрсеткіштер бойынша әрлеу қабаты сылақпен қапталған қабырға құрылысы ең көп еңбекті қажет ететін болып шықты, бұл құрылыс та жұмыс ұзақтығы ең ұзақ болатын.

Экономикалық көрсеткіштер бойынша нұсқаларды салыстыру үшін қасбеттің әрбір түрі үшін құрылыс құнын салыстыру жүргізілді. Үшеуінің ең қымбат құрылымы – топсалы қасбет жүйесі.

Осы зерттеудің нәтижелері бойынша ең оңтайлы қасбеттік жүйе экономикалық және технологиялық көрсеткіштер бойынша оқшаулаумен үш қабатты кірпіш болып табылады.

Міндет қою. Энергиямен жабдықтау тиімділігін арттыруға қойылатын талаптар әр түрлі құрылыс жүйелерінің ғимараттарын жобалау кезінде қолайлы ұтымды дизайн шешімдерімен тығыз байланысты, бұл жұмыста қабырғалардың, терезелер мен витраждардың энергия тиімді құрылымдары қарастырылған, бүгінде кең таралған қасбеттік жүйелер сыни тұрғыдан талданған және оларды жетілдіру жолдары ұсынылған.

Нәтижесі. Ауа-райына бейімделуге мүмкіндік беретін терезе саңылаулары мен витраждарды толтыруда фотокеллаларды қолданудың түбегейлі жаңа тәсіліне негізделген инновациялық шешімдер ұсынылады. Қасбеттік жүйелерді жетілдіру жолдары белгіленді, өзінің экономикалық тиімділігін дәлелдеген өнеркәсіптің басқа салаларында табысты пайдаланылатын нанотехнологияларды құрылыс саласының ерекшелігіне бейімдеу мүмкіндіктері қаралды.

Қорытынды. Ұсынылып отырған жаңа конструкциялық шешімдер қоршау конструкцияларының энергия тиімділігін арттыруға көмектеседі.

Талдау нәтижелері бойынша қоршау конструкцияларын аспалы қасбеттермен оқшаулаудың орындылығы туралы бірқатар артықшылықтар бар деген қорытындылар жасалды. Бұл құрылымдық жүйе ғимараттардың қоршау конструкцияларының сенімділігін арттырады және ылғалдың конденсация аймағын азайту арқылы құрылымдағы деструкция процестерін азайтады.

Төтенше сыртқы температура мен ылғалдылық кезінде сыртқы қоршау конструкцияларын есептеу қажет екендігі анықталды, бірақ құрылымдардың тиімділігін объективті бағалау процестерді дәлірек сипаттайтын стационарлық емес есептеуді орындау арқылы алуға болады.

Қорытындылай келе, нанотехнологиялар дәстүрлі технологияларды жетілдіруге және қасбеттік жүйелердің энергия тиімділігін арттыруға бағытталған жаңа конструктивті шешімдерді құру тәжірибесіне енгізуге үлкен мүмкіндіктер ашатынын атап өткен жөн.

Әдебиеттер тізімі:

1. Гагарин В. Г. Теплофизические проблемы современных стеновых ограждающих конструкций многоэтажных зданий / В. Г. Гагарин // Academia. Архитектура и строительство. – 2009. − № 5. – С. 297 – 305.
2. Немова Д.В. Навесные вентилируемые фасады: обзор основных проблем // Инженерно-строительный журнал. – 2010. – № 5. – С. 7–11.
3. Менейлюк А.И. Современные фасадные системы. К.: Изд-во Освита, 2008. 340 с.
4. Федяков Я.А Монтаж навесных вентилируемых фасадов: основополагающие принципы// Экологические системы. 2011.№2.С.5-9.
5. Ю. А. Табунщиков, М. М. Бродач, Н. В. Шилкин «Энергоэффективные здания» Москва АВОК-ПРЕСС 2003.-200 с.
6. Новиков М.В. Применение ячеистых бетонов низкой плотности в ограждающих конструкциях / М.В. Новиков, В.Н. Осипов // Научный Вестник Воронежского ГАСУ. Высокие технологии. Экология. – Воронеж, 2015. - №1. – С. 101-105.
7. Ермаков, Н.О. Обеспечение энергоэффективности при реконструкции жилых домов / Н.О. Ермаков, М.В. Новиков // Научный журнал. Градостроительство. Инфраструктура. Коммуникации. – Воронеж, 2017. – № 2 (7). – С. 46-50.
8. Новиков, М.В. Работоспособность системы конструктивных элементов производственного здания при его реконструкции / М.В. Новиков, В.Ю. Саприн // Академический вестник УралНИИпроект РААСН. 2017. № 1 (32). С. 79-82.
9. Новиков, М.В. Оценка энергоэффективности кладки наружных стен из крупноформатных теплоэффективных блоков / М.В. Новиков, А.А. Зарубина // Академическая наука – проблемы и достижения: матер. XIV Междунар. науч.- практ. конф. Том 3. - North Charleston, USA: CreateSpace, 2017. – С. 65-73.
10. Власов, И.Е. Проектирование наружных ограждающих конструкций здания гостиницы по минимальным требованиям теплозащиты / И.Е. Власов, М.В. Новиков// Научный журнал. Инженерные системы и сооружения. – Воронеж, 2018. – № 3(32). – С. 35-43.