ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУ ЖАҒДАЙЫНДА МАТЕМАТИКА САБАҚТАРЫН ТИІМДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ

ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУ ЖАҒДАЙЫНДА МАТЕМАТИКА САБАҚТАРЫН ТИІМДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ

Биржанова Аслай Абаевна

магистрант, Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті,

Қазақстан, Ақтөбе қ.

Омарова Бибигул Жарболовна

философия докторы (PhD), аға оқытушы, Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті,

Қазақстан, Ақтөбе қ.

EFFECTIVE ORGANIZATION OF MATHEMATICS LESSONS IN INCLUSIVE EDUCATION

Aslay Birzhanova

master's student, K.Zhubanov Aktobe regional university,

Kazakhstan, Aktobe

Bibigul Omarova

doctor of Philosophy (PhD), senior lecturer, K.Zhubanov Aktobe regional university,

Kazakhstan, Aktobe

АННОТАЦИЯ

Мақалада ерекше білім беру қажеттілігі бар оқушыларды жалпы білім беру мектептерінде инклюзивті математика сабақтарында ойын әдістерін қолдануға әдістемелік нұсқау ұсынылды. Білім беру қызметінің нәтижелерін бағалау және мұғалім мен психологиялық-педагогикалық мамандардың өзара әрекеттесу технологияларын қолдану тиімділіктері көрсетілді.

ABSTRACT

The article proposes a methodological instruction on the use of gaming methods in inclusive mathematics classes for students with special educational needs in secondary schools. The effectiveness of evaluating of teaching results and the use of technologies for the interaction of teachers and psychological and pedagogical specialists is shown.

Кілтті сөздер: Ерекше білім беру қажеттілігі бар оқушылар, инклюзивті білім беру, математика сабақтары, бірлесе оқыту.

Keywords: Students with special educational needs, inclusive education, mathematical lessons, co-education.

Инклюзивті білім беру - әр баланың физикалық, интеллектуалдық, әлеуметтік, эмоционалдық, тілдік және басқа да ерекшеліктеріне қарамастан, оқыту мен тәрбиелеу процесіне қосылуға мүмкіндік беретін білім, кейін қоғамның тең құқылы мүшесі болуға мүмкіндік береді, оның бөліну мен оқшауланып қалу ықтималдығын азайтады. Бұл әлемдік мәселеге айналғандығы [1] еңбегінен де көрінеді.

Инклюзивті сыныпта математика сабағын жоспарлау жалпы білім беру міндеттерін (мемлекеттік стандарт шеңберіндегі білім беру қажеттіліктерін қанағаттандыру) және түзету мен дамыту міндеттерін келтірелік:

1. Зейін және оның барлық түрлері мен қасиеттерін дамытудағы қиындықтарды жеңу және зейіннің компенсаторлық мүмкіндіктерін анықтау.

2. Ауызша-логикалық ойлау мен талдау, синтез, жіктеу, жалпылау процестерінің қиындықтарын түзету;

3. Есте сақтау көлемін ұлғайту және оның мүмкіндіктерін анықтау;

4. Ұсақ моториканы, статиканы және саусақтардың қозғалыс динамикасын дамыту;

5. Біртұтас сөйлеудің қиындықтарын, соның ішінде монолог  және диалогтық сөйлеуді, сондай-ақ сөздд3к -ордв толтыру;

6. Мадақтау, жігерлендіру, көмектесу және сындарлы түрде оқу процесіне оң мотивация жасау.

Математика сабақтарын жоспарлауда [2-4] еңбектерінде келтірілген түсіндірмелер мен технологиялар, әдіс-тәсілген жұзеге асырылды. Сонда кейбір оқушылардың математикалық таңбалардан қателесетіні байқалды. Осындай жағдайлардың алдын алу мақсатында ойын әдістер ұсынылды.

1-әдіс. Барлаушы. Математикалық теңдеулерді теңдіктің бірінші жағында тұрған өрнекті теңдіктің екінші жағына ауыстырғанда қарама-қарсы таңба қабылдайтыны белгілі, бірақ осы түсінікті оқушылар жиі ұмытып жатады. Ол үшін барлаушы әдісін қолданған тиімды, яғни теңдіктің «=» бір жағында тұрып келесі жаққа өтетін өрнекті «барлаушы» деп атаймыз, себебі бір елдің барлаушысы, шекарадан өткенде оны танып-біліп қоймас үшін келесі елдің формасын киеді. Оқушы теңдеудегі әр жауынгерге жауапты, сондықтан формасын ауыстыруды есте сақтайды.

2-әдіс. Ұмытшақ шаштаразшы. Егер есепте берілген жақшаны ашу кезінде алдында тұрған коэффициентке жақша ішіндегі жарты өрнекті ғана көбейтіп қалғанын өзгертпей жазып қойса, онда ол оқушы тұтынушының шашының жартысын ғана алып қалғанын ұмытып кеткен шаштаразшыға ұқсайды. Негізі шаштараз алдына келген тұтынушының шашына ұқыптылықпен қарау керек, сол секілді жақшаны ашу кезінде де оқушы ұқыптылық танытуы үшін осы жақсы ассоциации болады.

Осы секілді есептің ережелеріне қатысты бірнеше ойын-әдістерді ұйымдастыру математика пәніне оқушылардың қызығушылықтарын арттыратындықтан бұл әдістерді қолдану тиімді болатыны анықталды.

Сонымен қатар, инклюзивті білім беру ерекше білім беру қажеттілігі бар оқушыларды оқыту кезінде туындайтын мәселелерді толығымен шеше алмайтындығын атап өткен жөн, өйткені оқушыларға арнайы маманның немесе дайындығы бар пән мұғалімінің көмегі қажет. Тәжірибелік сабақтар беру барысында келесі ұсыныстар анықталды:

1) балаларды олардың даму деңгейіне қарамастан оқыту қажет;

2) қаншалықты оқушының жасы кіші болса соншалықты ортаға бейімделуі кедергісіз болады;

3) ерекше білімді қажет ететін оқушы бар сыныпта дәстүрлі әдістер мен жұмыс түрлерін қолдануға болмайды;

4) жеке оқу маршруттарын жасау және мониторинг жүргізу қажет.

Білім беру қызметінің нәтижелерін бағалау технологиялары.

Бейімделген білім беру бағдарламасын әзірлеу мен енгізудегі өзекті мәселелердің бірі инклюзивті сыныптағы ерекше баланың оқу іс-әрекетінің нәтижелерін бағалаудың әдістері мен нысандарын жобалау болып табылады. Психологиялық-педагогикалық қамтамасыз ету мамандарының нәтижелі жұмысының маңызды көрсеткіштері бала дамуының оң динамикасы, білім беру бағдарламасын меңгерудегі үлгерімі, әлеуметтік құзыреттілігінің қалыптасуы болады. Мұғалімнің бағалау қызметі келесі принциптерге негізделеді:

1. Бағалау – білім беру тәжірибесіне кіріктірілген үздіксіз процесс. Оқыту кезеңіне байланысты диагностикалық (бастапқы, ағымдағы) және аралық (тақырыптық, кезеңдік, қорытынды) бағалау қолданылады. Бұл жағдайда қорытынды баға оқу кезеңінде жинақталған бағалардың жалпылама нәтижесі ретінде қойылуы мүмкін.

2. Бағалау тек критериалды болуы мүмкін. Бағалаудың негізгі критерийлері оқудың жоспарланған нәтижелері болып табылады.

3. Баланың жеке қасиеттерін емес, оқушының іс-әрекетінің нәтижелерін және олардың қалыптасу үдерісін бақылау арқылы бағалауға болады.

4. Бағалау жүйесі оқушылардың өзін-өзі бағалау және өзара бағалау дағдылары мен әдеттерін игеретін, бақылау және бағалау іс-әрекетіне қатысатындай етіп құрылады.

Ағымдағы бағалау формасын таңдау оқу сатысымен, жалпы және арнайы оқу мақсаттарымен, нақты оқу мақсаттарымен, ақпарат алу мақсатымен анықталады.

Мұғалім мен психологиялық-педагогикалық мамандардың өзара әрекеттесу технологиясы.

Мұғалім ерекше балаға, оның отбасына және оқу-тәрбие процесінің басқа да қатысушыларына психологиялық-педагогикалық қолдау көрсететін салааралық мамандар тобының толық мүшесі болып табылады. Барлық мамандардың өзара әрекеттесуінің негізгі формасы мектептің психологиялық-педагогикалық кеңесі (ППК) болуы [5] зерттеуінде сараланды. Мұғалім ерекше оқушының жеткен жетістіктері мен нашар тұстарын оқушының жағдайын терең тексеретін және оның тиімді оқуы үшін алдын ала ұсыныстар беретін ППК мамандарына жібереді. Бұл ақпараттар ата-аналар мен мектеп үшін ресми құжат болып табылады, оның негізінде ППК оқу үдерісін толығырақ жоспарлайды.

Қорытындылай келе инклюзивті білім беру барлық оқушыларға мектеп өміріне толық қатысуға мүмкіндік беретінін көреміз. Дұрыс формада берілген білім мен тәрбие оқушылардың теңдігін, олардың сынып ұжымының барлық істеріне қатысуын ынталандыруға бағытталған ресурстарға ие. Мұндай стратегия барлық адамдарда қарым-қатынас пен жалпы өмірге қажетті қабілеттерді дамытуға бағытталған. Жалпы білім беру мекемесі өз контингентінің ерекше бөлігінің – ерекше білім беру қажеттілігі бар оқушылардың қажеттіліктері мен мүмкіндіктеріне бейімделуі керек.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Naraian S., Amrhein B. Learning to read ‘inclusion’ divergently: enacting a trans-national approach to inclusive education // Intern. Journal of Inclusive Education.-2022. - 26(14). - P. 1327-1346. https://doi.org/10.1080/13603116.2020.1807624
2. Das K. Role of ICT for Better Mathematics Teaching // Shanlax Intern. Journal of Education. - 2019. - 7(4). - P.19-28 https://doi.org/10.34293/education.v7i4.641
3. Сунцова А.С. Теории и технологии инклюзивного образования. – М: Ижевск, 2013. – 110 с.
4. Оспанбаева М. Инклюзивті білім беру мазмұны және әдістемесі. - М: Алматы: Қазақ университеті, 2019. – 232 б.
5. Webster R., de Boer A.A. Teaching assistants, inclusion and special educational needs: International perspectives on the role of paraprofessionals in schools. London: Routledge, 2022. – 226 p. https://doi.org/10.4324/9781003265580