ҮЛКЕН ҰРЫҚТЫ АЛҒАШ ЖӘНЕ ҚАЙТА БОСАНУШЫ ӘЙЕЛДЕРДЕГІ БОСАНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

ҮЛКЕН ҰРЫҚТЫ АЛҒАШ ЖӘНЕ ҚАЙТА БОСАНУШЫ ӘЙЕЛДЕРДЕГІ БОСАНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Мухамедова Айман Мухамедовна

врач акушер-гинеколог, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Төлегенова Айдана Мирамбекқызы

м.ғ.м., С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Туракова Жансая Кайыргалиевна

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Айтуар Балауса Әсілханқызы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Дюсембай Жадыра Кенжебекқызы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Жамбурина Асылзада Таңатарқызы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Алтаева Айдана Бердібайқызы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Сайлау Жұлдызай Жүсіпбекқызы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Әділғазы Самалгүл

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Беркінбай Аман Бақытжанұлы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

ОСОБЕННОСТИ РОДОВ У ЖЕНЩИН, ВПЕРВЫЕ И ПОВТОРНО РОДИВШИХ КРУПНЫЙ ПЛОД

FEATURES OF CHILDBIRTH IN WOMEN WHO HAVE GIVEN BIRTH TO A LARGE FETUS FOR THE FIRSTAND AGAIN

ТҮЙІН

Зерттеу жұмысының өзектілігі: Ірі ұрықпен босану жиілігі соңғы он жылдықта 4,5-20%-ға жеткен. Ірі ұрықты босану барысында асфиксия-9,2-34,2%, босану жарақаты-10,9–24% кездесуі арқылы акушериялық тәжірбиеде сөзсіз әлеуметтік маңызы бар. Қант диабетімен ауыратын жүкті әйелдерден туылған нәрестелердің шамамен 15-45% макросомия болуы мүмкін, бұл қалыпты жағдайдан салыстырғанда 3 есе жоғары.

Зерттеу материалдары мен әдістері: Зерттеу жұмысымызда 2021-2022 жылдар аралығында Алматы қаласының №5 перзентханасында босанған 103 жүкті әйелдердің ауру тарихына “DamuMed” электронды жүйесі арқылы ретроспективті клиникалық-статистикалық талдау жүргіздік.

Нәтижесі: Алғаш және қайта босанушы әйелдердегі ірі ұрықтың салмағы бойынша айтарлықтай айырмашылық болатындығы анықталды. Тиісінше, бұл көрсеткіш алғаш босанушы әйелдерде 4102,4±77,43, қайта босанушыларда 4247,7±190,88 құрады.

Зерттеуде белгілі болғаны жалпы жүкті әйелдер арасында артық салмақ 50,4%, семіздік 22,3%, гестациялық қант диабеті-12,6% болды.

Босану және одан кейінгі кезеңдегі асқынулардан аралықтың жыртылуы жиі орын алды, алғаш босанушы әйелдерде 16,6%, қайта босанушы топтағы әйелдерде 11,94% құрады.

Қорытынды Осылайша, алынған мәліметтерді мұқият талдау нәтижесінде ірі ұрықпен босандыру мәселелі әлі де өзекті болып қала береді. Осы себепті, ұсынылған деректер жүкті әйелдерді үлкен ұрықпен босану кезінде жеке көзқарастың қажеттілігін көрсетіп қана қоймайды, сонымен қатар ірі ұрықтың диагностикалау әдістерін одан әрі жетілдіруді, сондай-ақ босану нәтижесін нақты болжауды ұсынамыз.

АННОТАЦИЯ

Актуальность проблемы: Частота родов крупным плодом за последнее десятилетие достигла 4,5-20%. Асфиксия при родах крупного плода-9,2–34,2%, родовая травма-10,9-24%. Около 15-45% детей, рожденных беременными женщинами с диабетом, могут иметь макросомию, что в 3 раза выше, чем обычно.

Материалы и методы исследования: В нашей исследовательской работе мы провели ретроспективный клинико-статистический анализ истории болезни 103 беременных женщин, родивших в родильном доме №5 г. Алматы с помощью электронной системы “DamuMed” в период с 2021 по 2022 годы.

Результаты исследования: Было обнаружено, что у женщин, впервые и повторно родивших, наблюдается значительная разница в весе крупного плода.Соответственно, этот показатель составил 4102,4±77,43 у женщин, родивших впервые, и 4247,7±190,88 у рожениц.

В исследовании было известно, что среди беременных женщин в целом избыточный вес составлял 50,4%, ожирение-22,3%, гестационный диабет-12,6%.

Разрыв промежутки из-за осложнений во время родов и после них произошел чаще, составив 16,6% у женщин, впервые родивших, и 11,94% у женщин в группе повторных родов.

Заключение: Таким образом, в результате тщательного анализа полученных данных проблема родоразрешения крупным плодом по-прежнему остается актуальной. По этой причине представленные данные не только указывают на необходимость индивидуального подхода беременных женщин при родах с крупным плодом, но также предлагают дальнейшее совершенствование методов диагностики крупного плода, а также четкое прогнозирование исходов родов.

ABSTRACT

Relevance: The frequency of childbirth with a large fetus over the past decade has reached 4.5-20%. Asphyxia during childbirth of a large fetus-9.2–34.2%, birth trauma-10.9-24%. About 15-45% of children born to pregnant women with diabetes may have macrosomia, which is 3 times higher than usual.

Material and methods: In our research work, we conducted a retrospective clinical and statistical analysis of the medical history of 103 pregnant women who gave birth in maternity hospital №5 in Almaty using the electronic system “DamuMed” in the period from 2021 to 2022.

Results: It was found that in women who gave birth for the first time and again, there is a significant difference in the weight of a large fetus.Accordingly, this indicator was 4102.4±77.43 for women who gave birth for the first time, and 4247.7±190.88 for women in labor.

In the study, it was known that among pregnant women in general, overweight was 50.4%, obesity-22.3%, gestational diabetes-12.6%.

Gap gaps due to complications during and after childbirth occurred more often, amounting to 16.6% in women who gave birth for the first time, and 11.94% in women in the group of repeated births.

Conclusions: Thus, as a result of a thorough analysis of the data obtained, the problem of delivering a large fetus remains relevant. For this reason, the presented data not only indicate the need for an individual approach of pregnant women during childbirth with a large fetus, but also suggest further improvement of methods for diagnosing a large fetus, as well as a clear prediction of the outcomes of childbirth.

Түйінді сөздер: ірі ұрық, жүктілік, бірінші және қайта босанушы әйел, босану, макросомия, экстрагенитальды аурулар.

Ключевые слова: крупный плод, беременность, первая и повторная роды, роды, макросомия, экстрагенитальные заболевания.

Keywords: large fetus, pregnancy, first and second childbirth, childbirth, macrosomy, extragenital diseases.

КІРІСПЕ

Жалпы, American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG) ұйымының 2000 жылғы ұсыныстарына сәйкес ірі ұрық немесе ұрық макросомиясы термині салмағы 4000г және одан жоғары болатын ұрықтарға қолданылады [1]. Туу жолдарының жарақаты, ұрық асфиксиясы секілді мәселелерді туындатумен аталған термин, қазіргі таңда, акушерия-гинекология саласының өзекті мәселелерінің біріне айналды.

Соңғы зерттеулерге сәйкес, ірі ұрықпен босану жиілігі соңғы он жылдықта 4,5-20%-ға жеткен [2, 3]. Дене салмағы 4000-4500 г болатын ұрықтың босануы 7,6 %, 4500-5000г-1,2%, 5000г немесе одан да көп-0,2% жағдайда байқалады [2]. Ірі ұрықты босану барысында асфиксия-9,2-34,2%, босану жарақаты-10,9–24% кездесуі арқылы акушериялық тәжірбиеде сөзсіз әлеуметтік маңызы бар [3].

Wenrui Ye бастаған бірқатар авторлардың дерегінше салмағы 4500-5000г болатын ұрықтың өлім-жітім коэффициенті қант диабетімен ауырмайтын әйелдерде 1000 босануға шаққанда 2, ал қант диабетімен ауыратын әйелдерде 1000 босануға шаққанда шамамен 8 өлім жағдайын құрайды [4]. Салмағы 5000-5500г болған кезде бұл көрсеткіш қант диабетімен ауырмайтын әйелдерде 1000 босануға шаққанда 5-18 және қант диабетімен ауыратын әйелдерде 1000 босануға шаққанда шамамен 40 өлім жағдайы кездеседі [4].

Kc K. мен Shakya S. зерттеулерінде қант диабетімен ауыратын жүкті әйелдерден туылған нәрестелердің шамамен 15-45% макросомия болуы мүмкін, бұл қалыпты жағдайдан салыстырғанда 3 есе жоғары [5].

Ірі ұрықтың негізгі қауіп факторлары қант диабетті, жүкті әйелдер арасында кездесетін семіздік, артериялық гипертензия, көп ретті босану жағдайы, жүктіліктің ұзаққа созылуы, анамнезінде ірі ұрықтың болуы, кеш менархе, гиподинамия, жүктіліктің ІІ және ІІІ үшайлықтарында вазоактивті заттарды қабылдау (пентоксифиллин, курантил) жетекші рөл атқарады [6, 7].

Қауіп факторларының арасында ананың артық салмағы және тиісті метаболикалық бұзылыстар, соның ішінде ІІ типті қант диабеті және гестациялық қант диабеті жетекші орын алады [8]. 350 311 жүкті әйелдерге жүргізілген когортты зерттеуде дене массасының индексі 30 кг/м²-ден астам семіздігі, қант диабеті немесе гестациялық қант диабеті бар әйелдерде әлдеқайда жиі кездесетінін көрсетті [9].

IDF ұйымы 2021 жылы жүктіәйелдердің 21,1 миллионында (16,7%) жүктілік кезінде гипергликемияның қандай да бір түрі болған, олардың 80,3%-ы гестациялық қант диабетінен, 10,6%-ы жүктілікке дейін анықталған қант диабетімен, ал 9,1%-ы жүктілік кезінде алғаш рет анықталған қант диабетінен зардап шекті деген дерек ұсынды [10].

Зерттеу жұмысының мақсаты: Ірі ұрықты жүктілігі бар әйелдерде босандыру мәселелерін сипаттау

Зерттеу материалдары мен әдістері: Біз жұмысымызда 2021-2022 жылдар аралығында Алматы қаласының №5 перзентханасында “DamuMed” электронды жүйесі арқылы босанған 103 жүкті әйелдердің ауру тарихына ретроспективті клиникалық-статистикалық талдау жүргіздік.

Зерттеуге қосу критерийлері: Семіздік, қант диабеті және гестациялық қант диабеті анықталған және анықталмаған ірі ұрық босанған жүкті әйелдер. Алып тастау критерийлері: мерзімінен ерте босанған, өлі нәресте туылуы және АИТВ анықталған жүкті әйелдер.

Жүкті әйелдердің клиникалық деректерімен бірге, антропометриялық параметрлері (дене салмағы, бойы, дене салмағының индексі), жасы, бірінші және қайта босанудағы босанудың паритеті, босану тәсілі, ұрықтың салмағы, 1-ші және 5-ші минуттардағы Апгар шкаласы бойынша бағалау, лабораториялық зерттеулердің қорытындылары және қосалқы аурулары туралы деректер жинақталды.

Нәтижесі және талқылау: Жаппай іріктеу әдісімен зерттеуге алынған барлығы 103 жүкті әйелдер ІІ топқа жіктелді (сурет 1): бірінші топ – алғаш рет босанушы ірі ұрық жүктілігі анықталған (n=36/34,95%), екінші топ – қайта босанушы ірі ұрық жүктілігі анықталған әйелдер тобы (n=67/65,04%).

Сурет 1. Зерттеу жұмысына қатысқан жүкті әйелдердің жалпы саны (%)

І топтағы зерттелуші жүкті әйелдердің орташа жас шамасы 25,4±3,7 жасты, ІІ топта 30,8±5,4 жасты құрады (кесте №1). Жүктілік паритеті бойынша І топта 1,23±0,5, ІІ топтағы әйелдерде 3,57±1,4 жиілікте болды. Ал, екі топ арасында жүктілік мерзімінде өзгерістер болмады (кесте 1).

Кесте 1.

Зерттеушілердің статистикалық деректері

1 кестеде анықталғандай Стьюденттің t-критерий бойынша жүргізілген статистикалық анализ бойынша алғаш және қайта босанушы әйелдердегі ірі ұрықтың салмағы бойынша айтарлықтай айырмашылық болатындығы анықталды. Тиісінше, бұл көрсеткіш алғаш босанушы әйелдерде 4102,4±77,43, қайта босанушыларда 4247,7±190,88 құрады (p<0,05). Тағы да ескеретін мәселе, қайта босанушы әйелдерде нәрестенің болжамды салмағын сараптау барысы ұрықтың шынайы салмағы арасында (359,14±136,69 гр.) сәйкессіздік бар. Бұл сәйкессіздік босану барысында және одан кейінгі асқынуларды арттыруы мүмкін.

Әйелдер арасында салыстырмалы екі топта қосалқы аурулар бойынша анемия түрлері (жеңіл, орташа, ауыр дәрежелерін қоса есепке алғанда) мен созылмалы пиелонефриттің кездесуі қайта босанушы әйелдерде басым болды (p<0,001), яғни 44,7% және 33,3% (сурет №2). Ал, жыныс жолдарының инфекциялық ауруларының кездесуі бойынша екі топ арасында айырмашылық болмады.

 Сурет 2. Жүкті әйелдер арасындағы қосалқы аурулар (%)

Ryan E.A зерттеу жұмысында жүкті әйелдерде кездесетін қант диабеті жағдайына қарағанда семіздік жағдайының болуы ірі ұрықтың дамуына әкеледі деген ақпарат ұсынды [11]. НАРО зерттеуінде ірі ұрықтың кездесу жиілігі гестациялық диабетте 26%, гестациялық диабет және семіздікте 33%, ал тек семіздікте 41% кездесті [12]. Зерттеуде белгілі болғаны жалпы жүкті әйелдер арасында артық салмақ 50,4%, семіздік 22,3%, гестациялық қант диабеті-12,6% болды. Артық салмақ жағдайының кездесуі ІІ топ жүкті әйелдерінде жиі кездесті (кесте 2).

Кесте 2.

Жүкті әйелдердегі көмірсу алмасуы бұзылыстарының кездесуі

Ірі ұрықпен босану кезінде кесар тілігінің орындалуы ұрықтың орташа салмағы бар босанатын әйелдерге қарағанда орта есеппен 2 есе жиі жасалады [13]. Ал, кесар тілігі жиілігінің жоғарылауы ана мен ұрықтың босану жарақатының қаупін азайтады, әсіресе ұрықтың салмағы 4500 г-нан жоғары болған жағдайда [14].

Ұсынылған мәліметтер бойынша қайта босанушы жүкті әйелдерден босану процессі n=51/76,1% физиологиялық (босанудың орташа ұзақтығы 484,89 мин.), оның ішінде индукциялық босану n=4/5,9% (босанудың орташа ұзақтығы 390 мин.) жолмен аяқталған (сурет №3). Кесар тілігі n=16/23,8% әйелге жүргізілген (отаның орташа ұзақтығы 36,22 мин.) (р<0,05). Салыстырмалы түрде қарағанда, физиологиялық жолмен босандыру алғаш босанушы әйелдер арасында сирек өткізілген, яғни n=13/36,11% (босанудың орташа ұзақтығы 259,5 мин.). Осы топта индукциялық жолмен босандыру n=2/5,5% (босанудың орташа ұзақтығы 243,13 мин.) әйелде орын алған. Керісінше, алғаш босанушы әйелдерде кесар тілігі бойынша босандыру n=23/63,8% (отаның орташа ұзақтығы 55,5 мин.) жиі жүргізілген (р<0,05)(сурет №3).

Индукциялық жолмен босандыру тәсілі ірі ұрық жағдайында негізгі көрсеткіш пе деген сұрақ бірнеше рет ғылыми пікірталас тақырыбына айналды [15]. Алайда, клиникалық зерттеулер ірі ұрықты индукциялау немесе кесар тілігімен босандыру асқынулардың жиілігін төмендетпейтінін көрсетті [8,15].

Сурет 3. І және ІІ топтағы жүкті әйелдерге жүргізілген босандыру тәсілдері (%)

Бірқатар зерттеулер нәтижесі бойынша ұрықтың салмағы 4500 г-нан асқан жағдайда орталық жүйке жүйесі мен иық нервінің, бұғана сынықтары және иық дистоциясы, т.б. жарақаттардың алдын алу үшін кесар тілігі жүргізілу қажет [2,16]. Босану және одан кейінгі кезеңдегі асқынулардан аралықтың жыртылуы жиі орын алды, алғаш босанушы әйелдерде 16,6%, қайта босанушы топтағы әйелдерде 11,94% құрады. Көп және аз сулы жүктіліктен, қан кетуден болатын асқынулар екі топ арасында тең дәрежеде анықталды. Иық дистоциясы (1,49%) және нәрестенің меконияға тұншығуы (5,97%) қайта босанушы әйелдерде кездесті (сурет 4). Босанғаннан кейінгі жалпы қан жоғалту көлемі 327,64±39,55 мл, І топта 314,53±37,25 мл, ІІ топта 340,76±41,86 мл құрады. Анықталған зерттеу қорытындысы бойынша физиологиялық жолмен жиі босанған қайта босанушы әйелдер тобында асқынулардың жиі болғанын байқаймыз.

Сурет 4. Зерттеудегі жүкті әйелдерге босану және босанудан кейінгі асқынулар (%)

Қорытынды: 1. Алғаш және қайта босанушы әйелдердегі ірі ұрықтың салмағы бойынша айтарлықтай айырмашылық болатындығы анықталды, алғаш босанушы әйелдерде 4102,4±77,43, қайта босанушыларда 4247,7±190,88 құрады .

2. Жалпы жүкті әйелдер арасында артық салмақ 50,4%, семіздік 22,3%, гестациялық қант диабеті-12,6% болды.

3. Алғаш босанушы әйелдерде кесар тілігі бойынша босандыру (63,8) жиі жүргізілген.

4. Босану және одан кейінгі кезеңдегі асқынулардан аралықтың жыртылуы жиі орын алды, алғаш босанушы әйелдерде 16,6%, қайта босанушы топтағы әйелдерде 11,94% құрады.

Осылайша, алынған мәліметтерді мұқият талдау нәтижесінде ірі ұрықпен босандыру мәселелі әлі де өзекті болып қала береді. Осы себепті, ұсынылған деректер жүкті әйелдерді үлкен ұрықпен босану кезінде жеке көзқарастың қажеттілігін көрсетіп қана қоймайды, сонымен қатар ірі ұрықтың диагностикалау әдістерін одан әрі жетілдіруді, сондай-ақ босану нәтижесін нақты болжауды ұсынамыз. Ірі ұрықпен туылған нәрестелерді туылған кездегі жалпы жағдайына қарамастан, ерте неонатальды кезеңдегі әртүрлі бұзылыстарға, туу жарақатының жоғары жиілігіне және өмірдің алғашқы айларында ағзаның реактивтілігінің төмендеуіне байланысты жоғары қауіп тобына жатқызылуы керек.

Әдебиеттер тізімі:

1. Elena G.B., Elena U., Doina-Andrada M., Iuliana C., Constantin I.T., Viorel І.S., Luminita I., Felicia A. New born macrosomia in gestational diabetes mellitus // Exp Ther Med. - 2022. -24(6). -Р.710;
2. Tanveer S., Laila Z., Sumaira Y. Fetal Macrosomia Among Non-diabetic Women: Our Experience in a Developing Country // Cureus. -2022. - №14(7). -Р.263-267;
3. Beta J., Khan N., Khalil A., Fiolna M., Ramadan G., Akolekar R. Maternal and neonatal complications of fetal macrosomia: systematic review and meta-analysis // Ultrasound Obstet Gynecol. – 2019. -№54. -Р.308-318;
4. Wenrui Ye,Cong Luo,Jing Huang,Chenglong Li,Zhixiong Liu,Fangkun Liu. Gestational diabetes mellitus and adverse pregnancy outcomes: systematic review and meta-analysis // BMJ. -2022. -P.377;
5. Kc K, Shakya S, Zhang H. Gestational diabetes mellitus and macrosomia: a literature review // Ann Nutr Metab. -2015. -№66. -Р.14-20;
6. Glodean D.M., Miclea D., Zaharie G., Mihaila J.M., Popa A. Observational case-control study on the risk factors of fetal macrosomia and fetal-maternal associated pathology // Rom J Diabetes Nutr Metab Dis. – 2019. -№26. -Р.9-11.
7. Sabrina P., Melissa C., Courtney L.E., Marit L.B. Fetal macrosomia in home and birth center births in the United States: Maternal, fetal, and newborn outcomes // Birth/ - 2020. - №47. -Р. 409-417;
8. Jolly M.C., Sebire N.J., Harris J.P. Risk factors for macrosomia and its clinical conseqences: a study of 350 311 pregnancies // Eur J Obstet Gynec Reprod Biol. – 2013. – №111(1). – Р. 9-14;
9. Rehm А., Thahir А. Maternal and neonatal complications of fetal macrosomia: cohort study // Ultrasound Obstet Gynecol. -2020. -№56(6). -Р.953;
10. Dianna J. Magliano, Co-chair, Edward J. Boyko. DF Diabetes Atlas 10th edition scientific committee. -2021. -P.54;
11. Manel M., Mohamed D., Allegbe I., Jihén S., Chekib Z., Thouraya A., Ali M. Associated outcomes to fetal macrosomia: effect of maternal diabetes // Tunis Med. – 2017. -№95(2). -Р.120-125;
12. Metzger B.E, Lowe L.P, Dyer A.R, et al: The Hyperglycemia and Adverse Pregnancy Outcome (HAPO) study: associations of higher levels of maternal glucose and BMI with macrosomia: an example of diabesity // ADA 70th Scientific Session/ -2018. -P.315-318;
13. Baeva I.Yu., Konstantinova O.D. Big fetus: Labor management tactics // Russian Bulletin of Obstetrician-Gynecologist. – 2015. -№15(3). -Р.44‑47. (In Russ.);
14. Abiodun M.A., Heba M. Macrosomia // StatPearls. – 2022. -№77. -Р.-1043-1048;
15. Henriksen T. The macrosomia fetus a challenge in current obstetrics // Acta Obstet Gynecology. -2018. –№87. -Р.134—145;
16. Biortad A.K., Irgens-Hansen K., Daltveit A.K., Irgens L.M. Мacrosomia: mode delivery and pregnancy outcome // Acta Оbstet Gynecol Scand. -2010. -№89:5. -Р.664—669.