ГЕСТАЦИЯЛЫҚ ДИАБЕТ ЖАҒДАЙЫНДА ЖҮКТІЛІКТІҢ АҒЫМЫ МЕН НӘТИЖЕЛЕРІ

ГЕСТАЦИЯЛЫҚ ДИАБЕТ ЖАҒДАЙЫНДА ЖҮКТІЛІКТІҢ АҒЫМЫ МЕН НӘТИЖЕЛЕРІ

Султанова Жанна Умирзаковна

акушерлік, гинекология және перинатология ғылыми орталығы АҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Жетписова Дана Марсельевна

С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық  медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Рысбай Аружан Алпысбайқызы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Махмут Айдана Дәулетқызы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Төреханова Жансая Базарханқызы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Ташмұрат Ақжарқын Фахруддинқызы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Сұлтан Айгерім Рахымбердіқызы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Сейдалы Шәрбану Сәбитқызы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Беркінбай Аман Бақытжанұлы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

ТЕЧЕНИЕ И ИСХОДЫ БЕРЕМЕННОСТИ ПРИ ГЕСТАЦИОННОМ ДИАБЕТЕ

COURSE AND OUTCOMES OF PREGNANCY IN GESTATIONAL DIABETES

АҢДАТПА

Зерттеу жұмысының өзектілігі: IDF ұйымының деректері бойынша 2021 жылы жүкті әйелдердің 80,3%-ы гестациялық қант диабетінен зардап шекті. Ең жиі 30-40 жастағы қайта босанушы жүкті әйелдерде жиі кездеседі. Әр туылған 6-шы баланың 1-і гестациялық диабеті бар анадан туылады.

Зерттеу материалдары мен әдістері: 2021-2022 жылдар аралығында Алматы қаласындағы «Акушерлік, гинекология және перинатология ғылыми орталығында» босанған жалпы саны n=73 жүкті әйелдердің ауру тарихына ретроспективті талдау жүргізілді.

Нәтижесі: Қайта босанушы әйелдерде гестациялық қант диабеті бар топта басым болды, барлығы – 63,63%. Оның ішінде 30-40 жас аралығында кездесуі жиілігі 81,81% құрады. ГҚД бар әйелдердің көпшілігінде диагноз ІІ триместрінде 54,54%, сәйкесінше І-ші триместрде 33% және ІII-ші триместрде 15,15% әйелде анықталды.

Гестациялық қант диабеті анықталған жүкті әйелдерде кесар тілігі жиі жасалынған, сәйкесінше жедел – 6%, жоспарлы – 27,2%.     

Жүргізілген талдауға сәйкес ірі ұрықтың кездесуі ГҚД анықталған 36,3%, ГҚД анықталмаған әйелдерде 17,5% болды.

Қорытынды: Сонымен, ГҚД анықталған жүкті әйелдерде жүктіліктің қолайсыз нәтижелерінің жиілігі әлі де жоғары. Зерттеу нәтижесі жүктілік нәтижелерінің әртүрлі қауіп факторларын бағалауға және кейіннен ауыр асқынулардың алдын алуға бағытталған қосымша зерттеу жұмыстарын жүргізуді талап етеді.

АННОТАЦИЯ

Актуальность проблемы: По данным организации IDF, в 2021 году 80,3% беременных женщин страдали гестационным диабетом. Чаще всего повторные роды происходят у беременных женщин в возрасте 30-40 лет. 1 из 6 рожденных детей рождается от матери с гестационным диабетом.

Материалы и методы исследования: В период с 2021 по 2022 годы в «научном центре акушерства, гинекологии и перинатологии» г. Алматы проведен ретроспективный анализ истории болезни беременных женщин с общим количеством родов n=73.

Результаты исследования: В группе с гестационным диабетом повторно рожавшие женщины преобладали, всего-63,63%. Из них частота встречаемости в возрасте от 30 до 40 лет составила 81,81%. У большинства женщин с ГД диагноз был диагностирован у 54,54% женщин во II триместре и 33% женщин в I триместре и 15,15% женщин в III триместре соответственно.

У беременных, у которых выявлен гестационный диабет, кесарево сечение делали чаще, соответственно остро – 6%, планово – 27,2%.

Согласно проведенному анализу, частота встречаемости крупного плода составила 36,3% при выявлении ГД и 17,5% у женщин без ГД.

Заключение: Таким образом, частота неблагоприятных исходов беременности по-прежнему высока у беременных женщин, у которых диагностирована ГД. Результат исследования требует проведения дополнительных исследовательских работ, направленных на оценку различных факторов риска исходов беременности и последующее предотвращение серьезных осложнений.

ABSTRACT

Relevance: According to the IDF organization, in 2021, 80.3% of pregnant women suffered from gestational diabetes. Most often, re-birth occurs in pregnant women aged 30-40 years. 1 in every 6th child born is born to a mother with gestational diabetes.

Material and methods: In the period from 2021 to 2022, a retrospective analysis of the medical history of pregnant women with a total number of births n=73 was carried out at the "Scientific Center for Obstetrics, Gynecology and Perinatology" in Almaty.

Results: In the group with gestational diabetes, women who gave birth repeatedly prevailed, only 63.63%. Of these, the frequency of occurrence at the age of 30 to 40 years was 81.81%. The majority of women with GD were diagnosed in 54.54% of women in the second trimester and 33% of women in the first trimester and 15.15% of women in the third trimester, respectively.

In pregnant women with gestational diabetes, cesarean section was performed more often, respectively, acutely – 6%, planned – 27.2%.

According to the analysis, the frequency of occurrence of a large fetus was 36.3% when GD was detected and 17.5% in women without GD.

Conclusions: Thus, the incidence of adverse pregnancy outcomes is still high in pregnant women diagnosed with GD. The result of the study requires additional research aimed at assessing various risk factors for pregnancy outcomes and the subsequent prevention of serious complications.

Түйінді сөздер: гестациялық диабет, жүктілік, ірі ұрық, жүктілік кезіндегі қант диабеті.

Ключевые слова: гестационный диабет, беременность, крупный плод, сахарный диабет во время беременности.

Keywords: gestational diabetes, pregnancy, large fetus, diabetes mellitus during pregnancy.

КІРІСПЕ

Гестациялық қант диабеті - жүкті әйелдерде метаболикалық бұзылыстардың ең көп таралған түрі. IDF ұйымы 2021 жылы жүкті әйелдердің 21,1 миллионында (16,7%) жүктілік кезінде гипергликемияның қандай да бір түрі болған, олардың 80,3%-ы гестациялық қант диабетінен (бұдан әрі-ГҚД), 10,6%-ы жүктілікке дейін анықталған қант диабетімен, ал 9,1%-ы жүктілік кезінде алғаш рет анықталған қант диабетінен зардап шекті деген дерек ұсынды [1]. Және әр туылған 6-шы баланың 1-і гестациялық диабеті бар анадан туылады [1].

2021 жылы Дедов И.И. ұсынған эндокринолог ассоциациясының мәліметіне сәйкес аш қарынға веналық плазмадағы глюкозаның деңгейі ≥5,1 және ˂7,0 ммоль\л, пероральды глюкозаға төзімділік сынағынан кейінгі 1 сағаттан соң - ≥10,0 ммоль\л, осы сынама 2 сағаттан соң – ≥8,5 және ˂11,1 ммолль анықталса гестациялық қант диабеті диагнозы қойылуы қажет [2].

Қауіп факторларының арасында ананың артық салмағы және тиісті метаболикалық бұзылыстар, соның ішінде ІІ типті қант диабеті және гестациялық қант диабеті жетекші орын алады [3]. 350 311 жүкті әйелдерге жүргізілген когортты зерттеуде дене массасының индексі 30 кг/м²-ден астам семіздігі, қант диабеті немесе гестациялық қант диабеті бар әйелдерде әлдеқайда жиі кездесетінін көрсетті [4].

2008 жылы «Гипергликемия және жүктіліктің қолайсыз нәтижелері" туралы жүргізілген HAPO зерттеу жұмысы жүкті әйелдегі гипергликемия мерзімінен бұрын ерте босану, кесар тілігі, ірі ұрықтың туылуы, жаңа туған нәрестелердің гипогликемиясы және гипербилирубинемия қаупін арттырады деген тұжырым жасады [5]. Осы зерттеуде ірі ұрықтың кездесу жиілігі гестациялық диабетте 26%, гестациялық диабет және семіздікте 33%, ал тек семіздікте 41% құрады [5].

Е. А. Ботоеваның дерегі бойынша жүктілік кезіндегі гипергликемияның таралуы барлық жүктіліктердің арасында 14-17% кездеседі, соның ішінде 83% жағдайы гестационды қант диабетіне сәйкес келеді [6].

ACHOIS зерттеунің қорытындысы жүкті әйелдердегі гестациялық қант диабеті нәрестелердегі иық дистоциясының даму қаупі арасындағы оң байланысты көрсетті, яғни аш қарынға глюкозаның 1 ммоль\л жоғарылауы иық дистоциясының 2,09 даму қаупіне әкеледі [7].

Сондай ақ, ГҚД бар әйелдерде босану барысында ең жиі болатын асқынулар: иық дистоциясы-6,3 %,бұғана сүйегінің сынуы немесе шығуы-19 %, Эрб салы-8 %, ауыр асфиксия-5,3 % [8].

ГҚД-ны ерте диагностикалау немесе растау мақсатында жүктіліктің III триместрінде гликозирленген гемоглобин (HbA1C) деңгейін анықтау сенімсіз ақпарат береді [9].

Зерттеу жұмысының мақсаты: Гестациялық қант диабеті бар жүкті әйелдерде аурудың клиникалық ерекшеліктерін анықтау

Зерттеу материалдары мен әдістері: Біз жұмысымызда 2021-2022 жылдар аралығында Алматы қаласының «Акушерлік, гинекология және перинатология ғылыми орталығында» босанған “DamuMed” электронды жүйесі арқылы n=73 жүкті әйелдердің ауру тарихына ретроспективті статистикалық талдау жүргіздік.

Зерттеуге қосу критерийлері: 18-40 жас аралығындағы жүкті әйелдер. Алып тастау критерийлері: манифестті және І, ІІ типті қант диабеті бар жүкті әйелдер. Барлығы 73 жүкті әйелдер ІІ топқа жіктелді (сурет 1): бірінші топ – гестациялық қант диабеті жоқ (n=33/45,2%%), екінші топ – гестациялық қант диабеті анықталған жүкті әйелдер тобы (n=40/54,8%).

Сурет 1. Зерттеу жұмысына қатысқан жүкті әйелдердің жалпы саны (%)

Жүкті әйелдердің өмір анамнезі, клиникалық деректері, лабораториялық зерттеулердің нәтижесі, антропометриялық параметрлері (дене салмағы, бойы, дене салмағының индексі), жас ерекшеліктері, босану тәсілі, ұрықтың салмағы, қосалқы аурулары туралы деректер зерттеуге алынды.

Нәтижесі және талқылау: Зерттеу жұмысымызда гестациялық қант диабеті бар жүкті әйелдердің орташа жасы 34,80±5,75 жасты, І топта 26,4±4,4 жасты құрады (кесте №1). Қайта босанушы әйелдерде гестациялық қант диабеті бар топта басым болды, барлығы – 63,63%. Оның ішінде 30-40 жас аралығында кездесуі жиі (81,81%). Жүктілік мерзімі бойынша аталған топтарда: І топ - 36,731±2,85 апта + 3,78±1,75 күн, ІІ топ - 38,78±2,23 апта + 4,17±1,3 күн (p<0,05). Дене массасының индексі (ДМИ) бойынша І топ әйелдерінде көрсеткіш (кесте 1) жоғары болды (p<0,05).

Кесте 1.

Зерттеушілердің статистикалық деректері

Біз жүргізген талдауға сәйкес ГҚД бар әйелдердің көпшілігінде диагноз ІІ триместрінде n=18 (54,54%) анықталды, сәйкесінше І-ші триместрде (13 аптаға дейінгі жүктілікті қоса алғанда) - n=10 (33%) және IIІ-ші триместрде (14-26 аптадағы гестация) - n=5/15,15% жағдайда ГҚД диагнозы ІІІ-ші триместрде (жүктіліктің 27 немесе одан да көп аптасы) анықталды (сурет 2).

Сурет 2. Жүктілік мерзіміне сәйкес ГҚД анықталуы (%)

Біздің жұмысымызда негізгі қауіп факторларының пайда болу жиілігін бағалау үшін жүкті әйелдердің көмірсу алмасуының бұзылуы бойынша тұқым қуалаушылық пен ірі ұрық босану туралы деректері талданды. Сонымен, жүкті әйелдердің n=41-де (56,16%) анамнезінде қант диабетімен тұқым қуалаушылық факторы болған. Үлкен ұрықтың туылу көрсеткіші жалпы саны n=6 (8,2%) және n=3 (4,1%) әйелде антенатальды ұрықтың өлімі тіркелгендігі туралы мәліметтер анықталды (сурет 3).

Сурет 3. Жүкті әйелдердің анамнезіндегі деректер бойынша мәлімет (%)

Жүктіліктің ағымын қиындататын соматикалық ауруларды талдау кезінде семіздік ауруы жетекші орынға ие болды, жалпы алғанда зерттеуге алынған I топтағы n=33 жүкті әйелдің n=24-де немесе 72,7%-да семіздіктің әр түрлі дәрежелі анықталды (сурет №4). І дәрежелі семіздік (І топ – 27,27%, ІІ топта – 10%) – жүкті әйелдердің 20,5%, ІІ дәрежелі семіздік (І топ – 27,27%, ІІ топта – 15%) - 17%, 12,3% - да семіздіктің ІІІ дәрежесі анықталды (І топ – 18,18%, ІІ топта – 7,5%).

Өзге қосалқы аурулардың кездесуі ГҚД бар әйелдер тобында да жоғары көрсеткішке ие болды, соның ішінде артериялық гипертензия – 30,3%, субклиникалық гипотиреоз-18,18%, анемия түрлері – 21,21% кездесті (сурет 4).

Сурет 4. Жүкті әйелдердегі қосалқы аурулардың кездесу (%)

ГҚД-дің жүкті әйелдерде анықталуы жүктіліктің барысын немесе ұрықтың дамуына қатер туғызады [6]. Осыған байланысты барлық сарапшылар гестациялық асқынуларды болдырмау үшін гликемияны мұқият бақылауға шақырады [5]. ГҚД-де жүктілік ағымының ерекшеліктерін бағалау кезінде біздің зерттеуіміз жүкті әйелдердің бір бөлігінде әртүрлі гестациялық асқынулар дамығаны анықталды (сурет №6,7).

Жүкті әйелдерде басым көпшілігінде физиологиялық босану (n=47/64,3%) орын алған. Бұл көрсеткіш ГҚД анықталмаған әйелдерде жоғары (n=29/72,5%), ал І топта n=18/54,5%. Гестациялық қант диабеті анықталған жүкті әйелдерде кесар тілігі жиі жасалынған, сәйкесінше жедел – 6%, жоспарлы – 27,2% (сурет 5).

Сурет 5. Зерттеудегі жүкті әйелдерді босандыру тәсілі (%)

Соңғы зерттеулерге сәйкес, ірі ұрықпен босану жиілігі соңғы он жылдықта 4,5-20%-ға жеткен[10]. Ал жүктілікке дейін семіздік болған кезде ірі ұрықтың жиілігі 12,7%-ға дейін артады [12]. ГҚД-нің қолайсыз және жиі кездесетін асқынуларының бірі – ірі ұрықтың туылуы. Гестациялық жасқа қарай ұрықтың үлкен салмағы босану жарақатының даму қаупінің факторы болып табылады [13]. Жүргізілген талдауға сәйкес, І топта n=12/36,3% (ұрықтың орташа салмағы- 4328,66 г), ІІ топта n=7/17,5% (ұрықтың орташа салмағы- 4143,21 г) жүкті әйел ірі ұрық жағдайымен босанған (сурет №6). Жаңа туған нәрестенің жағдайын ерте бағалау туылғаннан кейін 1 және 5 минуттық Апгар шкаласы бойынша оның орташа мәні сәйкесінше І топта 7,87 ± 0,53 және ІІ топта 8,6 ± 0,47 ұпай болды.

Сурет 6. Зерттеудегі жүкті әйелдерде ірі ұрықтың кездесу жиілігі (%)

Талдау нәтижелері көрсеткендей ГҚД бар әйелдер тобында жүктілік ағымының асқынулары мен босанудың қолайсыз нәтижелерінің дамуында ІІ топпен салыстырмалы түрде статистикалық сенімді айырмашылық бар екенін көрсетті. Мысалы, арылықтың жыртылуы – 33,3%, аз және көп сулы жүктілік – 18,1%, әлсіз толғақ – 12,1%, нәрестінің меконияға тұншығуы – 6%. Бұл аталған көрсеткіштер ірі ұрық босанған жүкті әйелдерде басымырақ кездесті (сурет 7).

Сурет 7. Жүкті әйелдердегі босану ағымында анықталған негізгі асқынулар(%)

Қорытынды: 1. Қайта босанушы әйелдерде гестациялық қант диабеті бар топта басым болды, барлығы – 63,63%. Оның ішінде 30-40 жас аралығында кездесуі жиілігі 81,81% құрады.

2. ГҚД бар әйелдердің көпшілігінде диагноз ІІ триместрінде 54,54% , сәйкесінше І-ші триместрде 33% және ІII-ші триместрде 15,15% әйелде анықталды.

3. Гестациялық қант диабеті анықталған жүкті әйелдерде кесар тілігі жиі жасалынған, сәйкесінше жедел – 6%, жоспарлы – 27,2%.

4. Жүргізілген талдауға сәйкес ірі ұрықтың кездесуі ГҚД анықталған 36,3%, ГҚД анықталмаған әйелдерде 17,5% болды.

Сонымен, ГҚД анықталған жүкті әйелдерде жүктіліктің қолайсыз нәтижелерінің жиілігі әлі де жоғары. Зерттеу нәтижесі жүктілік нәтижелерінің әртүрлі қауіп факторларын бағалауға және кейіннен ауыр асқынулардың алдын алуға бағытталған қосымша зерттеу жұмыстарын жүргізуді талап етеді.

Әдебиеттер тізімі:

1. Dianna J. Magliano, Co-chair, Edward J. Boyko. DF Diabetes Atlas 10th edition scientific committee. -2021. -P.54;
2. И.И. Дедова, М.В. Шестаковой, А.Ю. Майорова. Алгоритмы специализированной медицинской помощи больным сахарным диабетом / – 10-й выпуск. – М.; 2021. -Р.19;
3. Jolly M.C., Sebire N.J., Harris J.P. Risk factors for macrosomia and its clinical conseqences: a study of 350 311 pregnancies // Eur J Obstet Gynec Reprod Biol. – 2003. – №111(1). – Р. 9-14;
4. Garcia Carrapato M.R. The offspring of gestational diabetes // J Perinat Med. – 2003. – №31(1). – Р. 5;
5. Metzger B.E, Lowe L.P, Dyer A.R, et al: The Hyperglycemia and Adverse Pregnancy Outcome (HAPO) study: associations of higher levels of maternal glucose and BMI with macrosomia: an example of diabesity // ADA 70th Scientific Session/ -2010. -P.315-318;
6. Е. А. Ботоева, Т. В. Богомазова. Гестационный сахарный диабет. Осложнения периода гестации. Перинатальные исходы // Вестник Бурятского Государственного Университета. -2017. -№4. -Р.62-65;
7. Athukorala C, Crowther CA, Willson K: Women with gestational diabetes mellitus in the ACHOIS trial: risk factors for shoulder dystocia // Aust NZ J Obstet Gynaecol. -2007. -№47. -Р.37-41;
8. Emma C. J., Fiona C.D., Jane E.N., Rebecca M.R. Gestational Diabetes Mellitus: Mechanisms, Treatment, and Complications // Endocrinology & Metabolism. -2018. -№5. -Р.41-45;
9. Е.С. Ахметова, Н.В. Ларева, В.А. Мудров, Е.Е. Гергесова. Особенности течения беременности при гестационном сахарном диабете и прогнозирование диабетической фетопатии // Журнал акушерства и женских болезней. -2017. -№4. -Р.23;
10. Laura Gaudet, Zachary M. Ferraro, Shi Wu Wen, Mark Walker. Maternal Obesity and Occurrence of Fetal Macrosomia: A Systematic Review and Meta-Analysis: Review Article // BioMed Research International. -2014. -Р.4-5;
11. Black M.H., Sacks D.A., Xiang A.H., Lawrence J.M. The relative contribution of prepregnancy overweight and obesity, gestational weight gain, and IADPSG-defined gestational diabetes mellitus to fetal overgrowth // Diabetes Care. -2013. -№36(1). -Р.56–62;
12. Tumminia A, Milluzzo A, Festa C, Fresa R, Pintaudi B, Scavini M, Vitacolonna E, Napoli A, Sciacca L. Efficacy of flash glucose monitoring in pregnant women with poorly controlled pregestational diabetes (FlashMom): A randomized pilot study // Nutr Metab Cardiovasc Dis. -2021. -Р.67-69;
13. Yang S, Shi FT, Leung PC, Huang HF, Fan J. Low Thyroid Hormone in Early Pregnancy Is Associated With an Increased Risk of Gestational Diabetes Mellitus // J Clin Endocrinol Metab. -2016. -№101(11). -Р.4237-4243.