COVID-19 ЖАҒДАЙЫНДА НАУҚАСТАРҒА ВИРУСҚА ҚАРСЫ ПРЕПАРАТТАРМЕН ЕМДЕУДІҢ КЛИНИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІ

COVID-19 ЖАҒДАЙЫНДА НАУҚАСТАРҒА ВИРУСҚА ҚАРСЫ ПРЕПАРАТТАРМЕН ЕМДЕУДІҢ КЛИНИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІ

Ешманова Айнур Кайркеновна

 №1 ЖТД кафедрасының профессоры, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық  медицина университеті КЕАҚ,

 Қазақстан, Алматы қ.

Ижанова Айгуль Куандыковна

 «Ішкі аурулар» кафедрасының доценті, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық  медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Оразбек Алтынай Жанболатқызы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық  медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Қызайбек Ақерке Мұратқызы

 7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық  медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Амантай Шохан Әбілхасымұлы

 7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық  медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Нуридин Лаура Амантайқызы

 7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық  медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Тұралыұлы Әділ

 7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық  медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Аман Абылай Мұхтарұлы

 7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық  медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Беркінбай Аман Бақытжанұлы

 7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық  медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

КЛИНИЧЕСКАЯ ЭФФЕКТИВНОСТЬ ЛЕЧЕНИЯ ПАЦИЕНТОВ ПРОТИВОВИРУСНЫМИ ПРЕПАРАТАМИ В СЛУЧАЕ COVID-19

CLINICAL EFFICACY OF TREATMENT OF PATIENTS WITH ANTIVIRAL DRUGS IN THE CASE OF COVID-19

АҢДАТПА

Қазіргі уақытта COVID-19 инфекциясы соңғы бірнеше онжылдықтағы ең көп талқыланған инфекция. Бұл зерттеу жұмысымызда Алматы қаласы бойынша COVID-19 індетіне шалдыққан науқастарда ремдесивир препаратының әсерін бағалауға бағытталған.

Зерттеу жұмысының өзектілігі: World Health Organization (WHO) ұсынған 2023 жылдың 1 наурыз күнгі деректері бойынша дүние жүзінде COVID-19 коронавирусты инфекцияна шалдыққан науқастардың жалпы саны 672 170 539 жеткен, соның ішінде қайтыс болғандары саны 6 848 520 болды.

Зерттеу материалдары мен әдістері: Зерттеу жұмысымызда Алматы қаласы №12 Қалалық клиникалық ауруханасының базасында арнайы құрылған «КВИ» бөлімшесінде ауруханалық ем алған COVID-19 коронавирустық инфекциясының орташа және ауыр түрі бар стационарлық науқастың 64 науқастың медициналық картасының деректерін талдадық. Іріктеу әдісімен зерттеуге алынған барлығы 64 науқастар ІІ топқа жіктелді: бірінші топ («RDV+») – COVID-19 анықталған клиникалық хаттамаға сәйкес RDV қабылдаған n=30 науқас, екінші топ («RDV-») - COVID-19 анықталған клиникалық хаттамаға сәйкес RDV-сіз патогенетикалық және симптоматикалық ем қабылдаған n=34 науқас тобы.

Нәтижесі: Дене температурасының қалыпқа келуі және препаратты қабылдаудың 1-2-ші күніне интоксикация белгілерінің айтарлықтай төмендеуі I топтың 23 науқасында (76,6%), ал II топтың тек 18 науқасында (52,9%) байқалды. Науқастардағы фебрильді кезеңнің орташа ұзақтығы I топта-2,5 күн, ІІ топта-4,3 болды.

Сонымен қатар, ауруханаға жатқызудың 7-ші күні ремдесивир қабылдаған І топ науқастарының тек 16,6%-ы (n=5) ылғалданған оттегін алуды жалғастырды, ал ІІ топтыңердің 26,4% (n=9) құрады.

І топтағы науқастарда ауруханаға жатқызудың 7-ші күніне жағдайдың толық жақсаруы 80%-да немесе n=24 байқалды, барлығы 90% науқас ауруханадан «қанағаттанарлық» жағдаймен шығарылды.

Қорытынды: Осылайша, осы салыстырмалы зерттеу жұмысы көрсеткендей жаңа COVID-19 коронавирустық инфекциясы бар науқастардың негізгі терапия схемаларына ремдесивирді қосу науқастарда асқынулардың алдын-алу, аурудың болжамды барысын жақсартатынын көрсетті.

АННОТАЦИЯ

В настоящее время инфекция COVID-19 является наиболее обсуждаемой инфекцией за последний несколько десятилетий. Данное исследование направлено на оценку действия препарата ремдесивир у больных COVID-19 по г. Алматы.

Актуальность проблемы: По данным на 1 марта 2023 года, предоставленным World Health Organization (WHO), общее количество пациентов с коронавирусной инфекцией COVID-19 во всем мире достигло 672 170 539, в том числе число умерших составило 6 848 520.

Материалы и методы исследования: В нашей исследовательской работе мы проанализировали данные медицинской карты 64 пациентов стационарного больного со средней и тяжелой формой коронавирусной инфекции COVID-19, получивших станционарное лечение в специально созданном отделении «КВИ» на базе городской клинической больницы №12 г.Алматы. Всего 64 пациента, обследованных методом выборки, были классифицированы на II группы: первая группа – n=30 пациентов, получавших препарат ремдесивир (RDV “+”) с выявленным COVID-19, вторая группа - n=34 пациента, получавших патогенетическое и симптоматическое лечение (RDV “-”) с выявленным COVID-19.

Результаты исследования: Нормализация температуры тела и значительное снижение симптомов интоксикации на 1-2 день приема препарата наблюдались у 23 больных I группы (76,6%), а только у 18 больных II группы (52,9%). Средняя продолжительность фебрильного периода у больных составила в I группе-2,5 дня, во II группе-4,3 дня.

Кроме того, только 16,6% пациентов I группы (n=5), получавших ремдесивир на 7-й день госпитализации, продолжали получать увлажненный кислород, а 26,4% пациентов II группы (n=9).

У пациентов I группы полное улучшение состояния на 7-й день госпитализации наблюдалось у 80% или n=24, всего 90% пациентов были выписаны из больницы с «удовлетворительным» состоянием.

Заключение: Таким образом, эта сравнительная исследовательская работа показала, что добавление ремдесивира к основным схемам терапии пациентов с новой коронавирусной инфекцией COVID-19 улучшает прогнозируемое течение заболевания, предотвращая осложнения у пациентов.

ABSTRACT

Currently, COVID-19 infection is the most discussed infection over the past few decades. The first cases of infection were reported in China, in the city of Wuhan. This study is aimed at evaluating the effect of the drug remdesivir in patients with COVID-19 in Almaty.

Relevance: As of March 1, 2023, provided by the World Health Organization (WHO), the total number of patients with COVID-19 coronavirus infection worldwide reached 672,170,539, including the number of deaths amounted to 6,848,520.

Material and methods: In our research work, we analyzed the data of the medical records of 64 patients with moderate and severe coronavirus infection COVID-19 who received station treatment in a specially created department of "KVI" on the basis of the city clinical hospital №12 in Almaty. A total of 64 patients examined by sampling method were classified into group II: the first group – n=30 patients receiving RDV with detected COVID-19, the second group - n=34 patients receiving pathogenetic and symptomatic treatment with detected COVID-19.

Results: Normalization of body temperature and a significant decrease in symptoms of intoxication on day 1-2 of taking the drug were observed in 23 patients of group I (76.6%), and only in 18 patients of group II (52.9%). The average duration of the febrile period in patients was 2.5 days in group I and 4.3 days in group II.

In addition, only 16.6% of group I patients (n=5) who received remdesivir on the 7th day of hospitalization continued to receive moistened oxygen, and 26.4% of group II patients (n=9).

In group I patients, complete improvement of the condition on the 7th day of hospitalization was observed in 80% or n=24, only 90% of patients were discharged from the hospital with a "satisfactory" condition.

Conclusions: Thus, this comparative research work showed that the addition of remdesivir to the main treatment regimens of patients with the new coronavirus infection COVID-19 improves the predicted course of the disease, preventing complications in patients.

Түйінді сөздер: COVID-19, ремдисивир, коронавирусты инфекция, пандемия.

Ключевые слова: COVID-19, ремдесивир, коронавирусная инфекция, пандемия.

Keywords: COVID-19, remdesivir, coronavirus infection, pandemic.

КІРІСПЕ. Соңғы онжылдықта пандемия ретінде қарастырылған жаңа штаммды SARS-CoV-2 респираторлы инфекциясының алғашқы жағдайы Қытайдың Ухань қаласында 2019 жылдың желтоқсанында табылды, ол уақыттан бері 4 жылдан астам уақыт өтті [1]. Коронавирустар (Coronaviridae) – жануарларды да, адамдарды да жұқтыруға қабілетті РНҚ бар вирустардың үлкен тобы. Вирусологтардың пікірінше, антропонозды және зоонозды коронавирустары Nidovirales отрядының Coronaviridae тұқымдасына жатады. Қазіргі уақытта Сoronaviridae тұқымдасының Сoronavirinae субфамилиясында төрт тұқымдастық бар: Alphacoronavirus, Betacoronavirus, Вeltacoro navirus және Gammacoronavirus. Қазіргі COVID-19 эпидемиясына дейін адамның алты танылған респираторлық коронавирусы болды, соның ішінде HCoV-229e (альфакоронавирус), HCoV-OC43 (Бетакоронавирус), HCoV-Nl63 (Альфакоронавирус) және HKU1 (Бетакоронавирус), олар көбінесе тыныс алу жолдарының жеңіл инфекцияларын тудырады, сонымен қатар SARS-CoV және MERS-CoV, олар қарама-қарсы, төменгі тыныс жолдарының ауыр немесе тіпті өлімге әкелетін ауруына әкелуі мүмкін [2]. Антропонозды жетінші коронавирусы, SARS-CoV-2, құрамында SARS-CoV және MERS-CoV бар бетакоронавирустар тұқымдасына жатады.

Көптеген елдерде аурушаңдық пен өлім-жітімнің жоғары деңгейі денсаулық сақтау жүйесіне шамадан тыс жүктеме ғана емес, сонымен қатар ауыр әлеуметтік-экономикалық салдармен қатар жүрді. World Health Organization (WHO) ұсынған 2023 жылдың 1 наурыз күнгі деректері бойынша дүние жүзінде COVID-19 коронавирусты инфекцияна шалдыққан науқастардың жалпы саны 672 170 539 жеткен, соның ішінде қайтыс болғандары саны 6 848 520 болды. АҚШ-та инфекцияға шалдығу көрсеткіші 103 млн., Үндістанда - 44 млн., Францияда - 39 млн., Ресейде – 22 млн., Қытайда – 13 млн., Өзбекстанда – 250 мың., Қырғызстанда – 206 мың. астам науқасты құрады [1].  Қазақстандағы 01.03.2023 жылғы көрсеткіш бойынша 1 497 449 адам инфекцияға шалдығып, 19 068 науқас қаза болған немесе жалпы өлім көрсеткіші 1,3% құрады. Аурушаңдық деңгейі: Астана қ. – 268875, Алматы қ. – 258999, Қарағанды қ.- 162153 адам тіркелді [3]. Қазақстан жалпы популяциядағы аурушаңдық көрсеткішімен дүние жүзінде 53 орынды, өлім көрсеткішімен 51 орынды иеленді [1].  

 Сурет 1. COVID-19 инфекцияның жалпы популяцияда таралуы көрсеткіші (млн.) бойынша алғашқы он мемлекет (01.03.2023 ж. жағдай бойынша)

Қазақстанда ең алғашқы COVID-19 инфекциясы жағдайы алғаш рет Алматы қаласында 13.03.2020 күні тіркелді (сурет 2).

Сурет 2. Қазақстанда 01.04.2020 – 26.02.2023 жж. аралығындағы короновирустық инфекциямен аурушаңдық деңгейі

SARS-CoV-2 негізінен тыныс алу жүйесін ауыр зақымдайтындығы белгілі болғанымен, вирус сонымен қатар бірнеше өкпеден тыс көріністерге әкелуі мүмкін. Бұл жағдайларға бауырдың зақымдануы [4], жүректің жедел зақымдануы [5], асқазан-ішек жолдарының зақымдануы [6], неврологиялық аурулар [7] және бүйректің жедел зақымдануы [8] жатады. Бұл асқынулар COVID-19-ға шалдыққан науқастарды емдеуде айтарлықтай кедергі келтіреді.

SARS-CoV-2 тыныс жолдары мен өкпені зақымдауы альвеолярлы-капиллярлық мембрана арқылы оттегі диффузиясының үдемелі төмендетуіне байланысты [9]. SARS CoV-2 инфекциясындағы өкпе тініндегі патологиялық өзгерістер каскады вирустың репликациясынан басталады, бұл функцияның бұзылуына, содан кейін альвеолярлы эпителий жасушаларының тікелей бұзылуына әкеледі. Цитокиндер мен улы метаболиттердің шығарылуымен бірге жүретін иммунокомпетентті жасушалардың кейінгі белсендірілуі, сондай-ақ ренин-ангиотензин-альдостерон жүйесінің бұзылуы өкпенің одан әрі зақымдалуына ықпал етеді [9].

Бұл пандемиялық жағдай ғалымдарға осы өлімге әкелетін аурумен күресу үшін жаңа арнайы препараттар мен вакциналарды табудың тиімді шараларын жасауға әкелді. SARS-CoV-2-ге қарсы қорғаныс иммунитетін қамтамасыз ету үшін көптеген вакциналарды әзірлеу бастамаларынан басқа, клиникалық сынақтардың әртүрлі кезеңдерінде вируспен күресуге қабілетті қол жетімді дәстүрлі терапевтік препараттарды пайдаланды. COVID-19 емдеудің ең перспективалы бағыттарының бірі вирусқа қарсы терапия екені анық, оны уақтылы тағайындау өкпенің зақымдану көлемін азайтуы мүмкін. Бастапқыда Эбола вирусын [10] емдеуге арналған және SARS және MERS коронавирустарына қарсы in vitro және in vivo зерттеулерінде перспективалы тиімділігін көрсеткен [11,12] және кең спектрлі вирусқа қарсы ремдесивир (бұдан кейін-RDV) қазіргі уақытта SARS-CoV-2-ге қарсы зерттелуде. Сонымен қатар, ремдесивирдің Марбург вирусына [13], парамиксовирустарға (мысалы, III типті парагрипп вирусы, Нипах вирусы, Хендра вирусы және қызылша мен паротит вирустары) және пневмовирустарға (мысалы, респираторлық синцитиальды вирус) қатысты in vitro вирусқа қарсы белсенділігі бар екендігі хабарланды [14].

2020 жылдың 1 мамырында АҚШ-тың The Food and Drug Administration (FDA) ұйымы COVID-19 шалдыққан науқастарды терапиялық емдеу үшін RDV шұғыл қолдануға рұқсат берді [15]. Кейін RDV-дің COVID-19 терапиясындағы тиімділігін науқастарға жүргізгеннен кейін [16,17] еуропалық дәрі-дәрмек агенттігі (European Medicines Agency, EMA) 2020 жылдың 3 шілдесінде бұл препаратты Еуропалық Одақ (ЕО) елдерінде ересектер мен 12 жастан асқан балаларда SARS-CoV-2 коронавирусынан туындаған ауыр COVID-19 инфекциясын емдеу үшін Veklury® сауда атауымен қолдануды мақұлдады [18]. COVID-19 жұқпалы ауруын емдеу үшін Veklury® қолдануды Жапонияның Денсаулық сақтау, Еңбек және Әл-ауқат министрлігі (Ministry of Health, Labour and Welfare, MHLW) де қолдануды мақұлдады. Денсаулық сақтау ұйымдары ремдесивирмен COVID-19 инфекциясын емдеудің 10 күндік режимін (Эбола терапиясының схемасына ұқсас етіп) бекітті: препарат көктамыр ішіне күніне 1 рет, бірінші күні — 200 мг, содан кейін 9 күн бойы ішінде – 100 мг енгізіледі [19,20].

Қазақстанда ремдесивир препаратын ересектердегі СОVID-19 коронавирустық инфекцияларын диагностикалау мен емдеудің клиникалық хаттамасында 5-10 күн ішінде RDV-ді 1-ші күні 200 мг к\т, кейін күн сайын 100 мг к\т қолдану туралы 2021 жылдың 1 сәуірінде енгізілді (ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің 2021 жылғы 01 сәуірдегі №130 хаттамасы) [22]. 

Yeming Wang және өзге де авторлар [21] ауыр жағдайда COVID-19 ауруханасына жатқызылған науқастарға ремдесивирді қолдануды бағалайтын алғашқы рандомизацияланған және плацебо арқылы бақыланған зерттеу жұмыстарының нәтижесін ұсынды, бақыланатын сынаққа Қытайда 2020 жылдың ақпан айының басы мен наурыз айының ортасы аралығында тіркелген 236 науқас қатысқан (158 ремдесивир қабылдаушы және 78 плацебо) [21]. Науқастарға RDV 1-ші күні 200 мг мөлшерде, кейін 2-10-шы күндері 100 мг қолданылды. Нәтижесінде, RDV тобындағы клиникалық жақсаруға дейінгі уақыт 21 күн, ал плацебо тобында 23 күн құрады. 28-ші күні өлім-жітім деңгейі (ремдесивир тобында 14% және плацебо тобында 13%) екі топта бірдей анықталған. Зерттеу нәтижелері бойынша RDV мен плацебо қабылдаған пациенттер арасында клиникалық жақсару ұзақтығында сенімді айырмашылықтар жоқ екендігі белгілі болды [21].

Кейіннен COVID-19 инфекциясын адаптивті емдеу туралы «ACTT-1 сынағы» деп аталатын халықаралық рандомизацияланған, плацебомен бақыланған зерттеу жұмысы жарияланды[20]. Бұл зерттеуге 2020 жылдың ақпан айының соңы мен сәуір айының ортасы аралығында тіркелген 1062 науқас қатысты, олардың 541-і RDV тобына және 521-і плацебо тобына жатқызылды. Науқастарға RDV 1-ші күні 200 мг мөлшерде, кейін 2-10-шы күндері 100 мг қолданылды. Зерттелетін препаратты қабылдағанға дейінгі симптомдардың орташа ұзақтығы екі топта да 9 күнді құрады. RDV-мен жазылу көрсеткіші 29-шы күнге дейін науқастардың уақытын қысқартуда плацебо тобынан асып түсті [CI:95% сенімділік аралығы: 1,12-1,49]. Симптомдар басталғаннан кейінгі алғашқы 10 күн ішінде RDV-мен емделген емделушілерде қалпына келтіру коэффициенті 1,37 [CI:95% сенімділік аралығы: 1,14-1,64]. RDV-ді қабылдау ауруханада болудың орташа ұзақтығының айтарлықтай төмендеуімен байланысты болды, плацебо тобында 17 күн және RDV тобында қарсы 12 күн. Жағымсыз әсерлердің жиілігі RDV тобында және плацебо тобында бірдей анықталған [20].

Goldman J. және бірлескен өзге де авторлар [23] 2020 жылы ауруханаға жатқызылған ауыр COVID-19 инфекциясына шалдыққан науқастарды RDV-мен емдеу ұзақтығы бойынша рандомизацияланған зерттеу жұмысында 402 науқас қатысқан, оның ішінде 200 науқас 5 күндік, ал 197 науқас 10 күндік RDV-мен емдеу курсын бастады. Нәтижесінде, 10 күндік топта 5 күндік топқа қарағанда аурудың ауырлығы жоғары екі топтағы науқастардың санынан басым болды(5%-дан 2% - ға дейін өкпенің жасанды аппараты немесе ECMO, ал 30% - дан 24% - ға дейін инвазивті емес желдету немесе жоғары ағынды оттегімен қамтамасыз ету) [22].

Fanci A. авторлар бастаған [24] COVID-19 бар 1063 науқасты қамтитын халықаралық рандомизацияланған және плацебомен бақыланатын сынақта емдеу үшін RDV қолданылды. Нәтижелер плацебомен салыстырғанда RDV қолданғанда қалпына келтіру уақыты 31% қысқа болғанын көрсетті, өлім көрсеткіші сәйкесінше 8,0 және 11,6% құрады [24].

Қазіргі уақытта RDV COVID-19 емдеуге арналған перспективалы вирусқа қарсы препарат. Бұл препаратты COVID-19 емдеуге арналған халықаралық ұсыныстарға қосу мәселесін түпкілікті шешу үшін оның COVID-19 науқастардағы тиімділігі мен қауіпсіздігін бағалау үшін елімізде де қосымша зерттеулер қажет екендігі белгілі болып отыр.

Зерттеу жұмысының мақсаты: Коронавирустық инфекциясына шалдыққан науқастарды ремдесивир препаратымен емдеудің эффективтілігін бағалау.

Зерттеу материалдары мен әдістері: Зерттеу жұмысымызда Алматы қаласы №12 Қалалық клиникалық ауруханасының базасында арнайы құрылған «КВИ» бөлімшесінде ауруханалық ем алған COVID-19 коронавирустық инфекциясының орташа және ауыр түрі бар стационарлық науқастың 64 науқастың медициналық картасының деректерін талдадық. Қосу критерийлері: COVID-19 инфекциясын жұқтырған ПТР тесті «оң мәнді» 18 жастан асқан науқастар. Алып тастау критерийлері: бүйректің, бауырдың және жүректің декомпенсацияланған созылмалы аурулары және жүкті әйелдер. Іріктеу әдісімен зерттеуге алынған барлығы 64 науқастар ІІ топқа жіктелді: бірінші топ («RDV+») – COVID-19 анықталған клиникалық хаттамаға сәйкес RDV қабылдаған n=30 науқас, екінші топ («RDV-») - COVID-19 анықталған клиникалық хаттамаға сәйкес RDV-сіз патогенетикалық және симптоматикалық ем қабылдаған n=34 науқас тобы. ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің 2021 жылғы 01 сәуірдегі №130 хаттамасына сәйкес СОVID-19 коронавирустық инфекцияларын ересектерде емдеу үшін Қазақстанда ремдесивир препаратын 5-10 күн ішінде қолдану схемасы: RDV-ді 1-ші күні 200 мг к\т, кейін күн сайын 100 мг к\т қолданылды. Қосымша науқастардың КТ\өкпенің жалпы шолу рентгенографиясының нәтижелері, қан анализдері, емге дейінгі\кейінгі сатурация деңгейі, аурудың ағымы, т.б. зерттеуге алынды.

Ремдесивирдің тиімділігін бағалау келесі клиникалық критерийлер негізінде салыстырмалы түрде жүргізілді, яғни емдеу аясында аурудың негізгі клиникалық белгілерінің ұзақтығы, бұл ретте температураны қалыпқа келтіру және интоксикация симптомдарының жойылу мерзімі, тыныс алу жеткіліксіздігі, катаральды симптомдардың жойылуы, науқастың стационарда болу ұзақтығы,т.б.

Нәтижесі және талқылау: Зерттеу жұмысында жас ерекшеліктері бойынша 35 жаспен 77 жас аралығындағы науқастар болды, оның ішінде ерлердің үлесі-43,75%, әйелдердің үлесі-56,25% құрады. Науқастарда орташа төсек күні-8,3±2,8 болды. Қосалқы аурулары бойынша: артериялық гипертензия-47,4%, семіздік-37,8%, қант диабеті-17,6%, ЖИА-13,1%, ревматоидты артрит-6,25%, мидың жедел қан айналымының бұзылыстары-4,68% кездесті (сурет 3).

Сурет 3. Салыстырмалы екі топтағы науқастардағы қосалқы аурулардың кездесу жиілігі (%)

Ремдесивир препаратының тиімділігінің критерийлерінің бірі дене температурасының қалыпқа келуі, вирусқа қарсы терапия басталғаннан кейінгі алғашқы екі күнде интоксикация белгілерінің айтарлықтай төмендеуі анықталды. Дене температурасының қалыпқа келуі және препаратты қабылдаудың 1-2-ші күніне интоксикация белгілерінің айтарлықтай төмендеуі I топтың n=23 науқасында (76,6%), ал II топтың тек n=18 науқасында (52,9%) байқалды. Препаратты қабылдаудың үшінші күніне қарай дене температурасының қалыпқа келуімен және n=27 науқаста интоксикация симптомдарының айтарлықтай төмендеуімен аурудың оң динамикасы байқалды, бұл ремдесивир қабылдаған пациенттердің жалпы санының 90% құрады. Содан кейін, ІІ бақылау тобында олардың саны n=21 адамнан аспады немесе 61,7% (кесте 2).

Кесте 2.

Науқастарда препаратты қабылдаудың 1-2 және 3 күндеріндегі дене температурасының түсу көрсеткіштері (%)

Науқастардағы фебрильді кезеңнің орташа ұзақтығы I топта-2,5 күн, ІІ топта-4,3 болды. Дене температурасын қалыпқа келтірумен қатар, аурудың басқа белгілерінің оң динамикасы ремдесивирмен емделген науқастарда жиі тіркелді. Мәселен, стационарға жатқызудың 6-7-ші күндері кеуде қуысының ауырсынуының жиілігінің төмендеуі байқалды.

Кесте 3.

Ауруханаға жатқызудың 1, 7 және 14 күндеріне симптомдардың пайда болу жағдайларының жиілігі (n)

COVID-19 коронавирустық инфекциясы ауырлық дәрежесінің негізгі критерийлері (ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің 25.07.2022 күні «Ересектердегі короновирусты инфекцияға» арналған №6 редакциялық емдік протоколына сәйкес [25]) тыныс алу жиілігі (ТАЖ), SpO₂ деңгейі, КТ арқылы өкпенің зақымдану көлемі, биомаркерлер мен қанның анализдері науқастардан анықтадық (кесте 4).

Кесте 4.

Науқастардың ауруханадағы 1, 7 және 14 күндері сатурацияның орташа көрсеткіші (%)

Тыныс алу жиілігі салыстырмалы екі топта оң динамикаға ие болды, ауруханаға жатқызудың 7 және 14 күндеріндегі салыстыру топтары арасында статистикалық сенімді түрде айырмашылықтар анықталды (кесте 5).

Кесте 5.

Ауруханаға жатқызудың 1, 7 және 14 күндеріне ТАЖ-ң төмендеу көрсеткіштері (n)

Сонымен қатар, ауруханаға жатқызудың 7-ші күні ремдесивир қабылдаған І топ науқастарының тек 16,6%-ы (n=5) ылғалданған оттегін алуды жалғастырды, ал ІІ топтыңердің 26,4% (n=9) құрады. Салыстыру жұмыстары екі топтағы клиникалық критерийлер динамикасын салыстырмалы талдаумен қатар, лейкоциттер динамикасын және С-реактивті ақуыздың (CРБ), ферритиннің ауруханаға жатқызудың 1, 7, 14 күндеріне бағалау жүргізілді (кесте 6).

Кесте 6.

Ауруханаға жатқызудың 1, 7 және 14 күндеріне қандағы лейкоцит және СРБ деңгейінің көрсеткіштері (n)

Кестеден байқағандай барлық топтағы науқастарда ауруханаға түскен кезде лейкоциттер саны қалыпты шектен жоғарылаған, ем кезінде лейкоциттердің сандық көрсеткіші қалыпты деңгейге жетті. С-реактивті ақуыз және ферритин деңгейі барлық салыстыру топтарында жоғарылаған, ем кезінде ауруханаға жатқызудың 7-ші күні ремдесивир қабылдаған науқастар тобында айтарлықтай төмендеді.

І топтағы («RDV+») науқастарда ауруханаға жатқызудың 7-ші күніне жағдайдың толық жақсаруы 80%-да немесе n=24 байқалды, ауруханаға жатқызудың 14-ші күніне науқастардың тағы n=3 жағдайдың жақсаруы байқалды, барлығы 90% науқас ауруханадан «қанағаттанарлық» жағдаймен шығарылды. Ремдесивирді қолдану аясында инфекциялық процестің өршуіне байланысты науқастың жағдайының нашарлауымен бірде-бір жағдай тіркелген жоқ. Ал ІІ топтағы («RDV-») науқастардың 8,8% немесе n=3 асқынулар дамуына байланысты, аурухананың басқа мамандандырылған бөлімшелеріне ауысытырылды. Бұл топтан «қанағаттанарлық» жағдаймен барлық науқастардың 70,5% немесе n=24 науқас ауруханадан шығарылды. Зерттеу жұмысы барысында «ПЦР» тесті нәтижелерінің емге дейінгі және кейінгі жағдайлары бойынша толық ақпаратты анықтай алмадық.

COVID-19-да белгілі бір дәрежеде бағаланған және зерттеліп жатқан препараттардың айтарлықтай санына қарамастан, олардың клиникалық тиімділігі туралы әлі күнге дейін нақты деректер жоқ. Халықаралық рандомизацияланған зерттеулердің нәтижелері тек патогенетикалық және симптоматикалық терапия препараттарын қолданумен салыстырғанда COVID-19 коронавирустық инфекциясын кешенді емдеуде ремдесивирдің клиникалық тиімділігі мен қауіпсіздігін көрсетті. Ремдесивир әртүрлі елдерде COVID-19 емдеуде қолданылады, оның SARS-CoV-2-ге қарсы антивирустық әсері in vitro көрсетілгеннен кейін дәлелденді [20]. Бірнеше рандомизацияланған клиникалық зерттеулердің нәтижелері плацебо қабылдаған науқастармен салыстырғанда ремдесивирмен емделген науқастардың клиникалық жақсарғанын көрсетеді, сонымен қатар оттегі терапиясын қажет ететін науқастарда аурудың өршуі төмендеді. Осылайша, SARS - CoV-2 вирусына қатысты ремдесивирдің вирусқа қарсы белсенділігіне қатысты клиникалық дәлелдер бар. Ремдесивирді тағайындау ауруханаға жатқызудың 7-ші күніне дейін дене температурасын қалыпқа келтіру және шағымдардың болмауы түрінде науқастардың клиникалық жақсаруы ықпал етті, бұл төсек күндерінің санын орта есеппен 8-ден 5-ке дейін азайтты, осылайша науқастардың емдеу шығындарын экономикаллық тұрғыда азайтуға әсерін тигізді. Аурудың ауыр, қолайсыз ағымының қауіп факторы болып табылатын қатар жүретін қосалқы аурулары бар (қант диабеті, семіздік, артериялық гипертензия, ревматоидты артрит, т.б.) бар науқастарда ремдесивирмен вирусқа қарсы терапия тағайындалғаны өте маңызды. Себебі, COVID-19 кезінде өкпе тінінің патологиялық өзгерістерінің тез дамуын болдырмау үшін өте маңызды, бұл асқынулардың дамуын және аурудың қолайсыз нәтижесін болдырмау үшін вирусқа қарсы препаратты ерте тағайындаудың өзектілігі мәселесін одан да маңызды етеді. Алайда, біз зерттеу жұмысымызда «ковидтен кейінгі синдром» туралы деректерді науқастарымыздан нақтылай алмадық.

Қорытынды: Осылайша, осы салыстырмалы зерттеу жұмысы көрсеткендей жаңа COVID-19 коронавирустық инфекциясы бар науқастардың негізгі терапия схемаларына ремдесивирді қосу науқастарда асқынулардың алдын-алу, аурудың болжамды барысын жақсартатынын көрсетті. Сонымен қатар, ремдесивир терапиясы ауруханаға жатқызу кезінде өлім-жітімнің жиілігіне және аурудың асқыну қаупіне сенімді түрде әсер етпеді. Бұл нәтижелер ремдесивирмен емдеу аурудың ауыртпалығын төмендетіп қана қоймай, осы пандемия кезінде шектеулі денсаулық сақтау ресурстарын пайдалануды азайтуы мүмкін екенін көрсетеді. COVID-19 коронавирустық инфекциясындағы ремдесивирдің клиникалық тиімділігі мен қауіпсіздігін зерттеу бойынша зерттеулер сенімді деректерді алу үшін елімізде одан әрі зерттеу жұмыстарын жалғастыруды талап етеді.

Әдебиеттер тізімі:

1. COVID-19 Dashboard by the Center for Systems Science and Engineering (CSSE) at Johns Hopkins University (JHU) \ ncov – JHU CSSE
2. Chen Y, Liu Q, Guo D. Emerging coronaviruses: genome structure, replication, and pathogenesis. J Med Virol 2020;92:418–23. https://doi.org/10.1002/jmv.25681
3. Коронавирус жағдайы туралы Ресми (coronavirus2020.kz)
4. T.C. Yip, G.C. Lui, V.W. Wong, V.C. Chow, T.H. Ho, T.C. Li, Y.K. Tse, D.S. Hui, H.L. ChanG.L. Wong: Liver injury is independently associated with adverse clinical outcomes in patients with COVID-19, Gut, 70 (4) (2021), pp. 733-742, DOI: 10.1136/gutjnl-2020-321726
5. C. Huang, Y. Wang, X. Li, L. Ren, J. Zhao, Y. Hu, L. Zhang, G. Fan, J. Xu, X. Gu, Z. Cheng, T. Yu, J. Xia, Y. Wei, W. Wu, X. Xie, W. Yin, H. Li, M. Liu, Y. Xiao, H. Gao, L. Guo, J. Xie, Wang, R. Jiang, Z. Gao, Q. Jin, J. Wang, B. Cao: Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China, Lancet, 395 (10223) (2020), pp. 497-506, PMID: 31986264 PMCID: PMC7159299, DOI: 10.1016/S0140-6736(20)30183-5
6. P. Zhong, J. Xu, D. Yang, Y. Shen, L. Wang, Y. Feng, C. Du, Y. Song, C. Wu, X. Hu, Y. Sun: COVID-19-associated gastrointestinal and liver injury: clinical features and potential mechanisms, Signal Transduct. Target. Ther., 5 (1) (2020), p. 256, PMID: 33139693 PMCID: PMC7605138 DOI: 10.1038/s41392-020-00373-7
7. A. Gupta, M.V. Madhavan, K. Sehgal, N. Nair, S. Mahajan, T.S. Sehrawat, B. Bikdeli, N. Ahluwalia, J.C. et al. Extrapulmonary manifestations of COVID-19, Nat. Med., 26 (7) (2020), pp. 1017-1032, PMID: 32651579
8. Cheng, R. Luo, K. Wang, M. Zhang, Z. Wang, L. Dong, J. Li, Y. Yao, S. Ge, G. Xu: Kidney disease is associated with in-hospital death of patients with COVID-19, Kidney Int., 97 (5) (2020), pp. 829-838, PMID: 32247631 PMCID: PMC7110296
9. Penghui Li et al. COVID-19-associated liver injury: Clinical characteristics, pathophysiological mechanisms and treatment management. Accepted 15 August 2022.
10. Denis Malvy, Anita K McElroy, Hilde de Clerck, Stephan Günther, Johan van Griensven. Ebola virus disease. 2019 Mar 2;393(10174):936-948. PMID: 30777297
11. Sheahan, T.P., Sims, A.C., Leist, S.R. et al. Comparative therapeutic efficacy of remdesivir and combination lopinavir, ritonavir, and interferon beta against MERS-CoV. Nat Commun 11, 222 (2020). https://doi.org/10.1038/s41467-019-13940-6
12. Maria L. Agostini, Erica L. Andres, Amy C. Sims, Rachel L. Graham, Timothy P. Sheahan, Xiaotao Lu, Everett Clinton Smith. Coronavirus Susceptibility to the Antiviral Remdesivir (GS-5734) Is Mediated by the Viral Polymerase and the Proofreading Exoribonuclease. ASM Journals. Vol. 9, №2. 2018. DOI: https://doi.org/10.1128/mBio.00221-18  
13. Warren TK, Jordan R, Lo MK, Ray AS, Mackman RL, Soloveva V, et al. Therapeutic efficacy of the small molecule GS-5734 against Ebola virus in rhesus monkeys. Nature 2016;531:381–5. https://doi.org/10.1038/nature17180
14. Lo, M., Jordan, R., Arvey, A. et al. GS-5734 and its parent nucleoside analog inhibit Filo-,Pneumo-, and Paramyxoviruses. Sci Rep 7, 43395 (2017). https://doi.org/10.1038/srep43395
15. 15. Food and Drug Administration. FDA Approves First Treatment for COVID-19
16. Fu, B., Xu, X. & Wei, H. Why tocilizumab could be an effective treatment for severe COVID-19?. J Transl Med 18, 164 (2020). https://doi.org/10.1186/s12967-020-02339-3
17. Beigel JH, Tomashek KM, Dodd LE, Mehta AK, Zingman BS, Kalil AC, et al. Remdesivir for the treatment of Covid-19 — preliminary report. N. Engl J.Med. 2020; https://doi.org/10.1056/NEJMc2022236
18. Gilead Sciences. European Commission grants conditional marketing authorization for Gilead’s Veklury® (remdesivir) for the treatment of COVID-19 [media release]. 3 Jul 2020. http://www. gilead.com
19. Gilead Sciences. Veklury for intravenous injection 100mg: Japanese prescribing information. 2020. https://www.pmda.go.jp/. Accessed 24 Jul 2020.
20. Beigel JH, Tomashek KM, Dodd LE, Mehta AK, Zingman BS, Kalil AC, et al. Remdesivir for the treatment of COVID-19 - preliminary report. N Engl J Med 2020.
21. Wang Y, Zhang D, Du G, Du R, Zhao J, Jin Y, at al. Remdesivir in adults with severe COVID-19: a randomised, double-blind, placebo-controlled, multicentre trial. Lancet. 2020;395(10236):1569–78.
22. Клинический протокол диагностики и лечения «Коронавирусная инфекция COVID-19 у взрослых» (одобрен Объединенной комиссией по качеству медицинских услуг Министерства здравоохранения Республики Казахстан от 1 апреля 2021 года, протокол № 130) (утратил силу) (zakon.kz)
23. Goldman JD, Lye DCB, Hui DS, Marks KM, Bruno R, Montejano R, Spinner CD, Galli M, Ahn MY, Nahass RG, Chen YS, SenGupta D, Hyland RH, Osinusi AO, Cao H, Blair C, Wei X, Gaggar A, Brainard DM, Towner WJ, Muñoz J, Mullane KM, Marty FM, Tashima KT, Diaz G, Subramanian A. 2020. Remdesivir for 5 or 10 days in patients with severe Covid-19. N Engl J Med https://doi.org/10.1056/NEJMoa2015301
24. Fanci A. Remdisivir Now Standart of Care for COVID-19, Fanci Says. Multiple Trials Release Data, Some in Partial Form. 2020. Medscape.
25. Коронавирусная инфекция CОVID-19 у взрослых (6 редакция от 25.07.2022) > Клинические протоколы МЗ РК - 2022 (Казахстан) > MedElement