АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНДА ГЕСТАЦИЯЛЫҚ ТРОМБОЦИТОПЕНИЯСЫ БАР ЖҮКТІ ӘЙЕЛДЕРДІҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ

АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНДА ГЕСТАЦИЯЛЫҚ ТРОМБОЦИТОПЕНИЯСЫ БАР ЖҮКТІ ӘЙЕЛДЕРДІҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ

Бегниязова Жанар Советжанқызы

м.ғ.к., «Акушерия және гинекология» кафедрасының доценті, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Насырова Наргиз Батырханқызы

магистр, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық  медицина университеті КЕАҚ,

Алматы қ., Қазақстан

Сағади Нуриля Бахтиярқызы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Есіркеп Мөлдір Нұржанқызы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

 Қалдыбек Ақбота Сьезбекқызы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Оңалбай Феруза Ерғалиқызы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Меделханова Зарина Сапарғалиқызы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Қалдыбай Нұрбақыт Жомартұлы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Беркінбай Аман Бақытжанұлы

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

СРАВНИТЕЛЬНЫЙ АНАЛИЗ ВОЗРАСТНЫХ ОСОБЕННОСТЕЙ БЕРЕМЕННЫХ ЖЕНЩИН С ГЕСТАЦИОННОЙ ТРОМБОЦИТОПЕНИЕЙ В Г. АЛМАТЫ

COMPARATIVE ANALYSIS DEPENDING ON THE AGE CHARACTERISTICS OF PREGNANT WOMEN WITH GESTATIONAL THROMBOCYTOPENIA IN ALMATY

АҢДАТПА

Зерттеу жұмысының өзектілігі:  Тромбоцитопения барлық жүктіліктің 7% - дан 11% - на дейін әсер етеді. Оның ішінде, 1% - ға дейін тромбоциттер санының <100x10⁹/л-ден төмендеуі байқалады. Гестациялық тромбоцитопения жалпы жүктіліктің 10%-да кездеседі, ал жүктілік кезіндегі барлық тромбоцитопения жағдайларының шамамен 75% құрайды.

Зерттеу материалдары мен әдістері: 2021 жыл 1 қаңтар – 2021 жылдың 31 желтоқсан аралығында Алматы қаласының «Акушерлік, гинекология және перинатология ғылыми орталығында» тромбоцитопениялық диагнозы расталған n=99 әйелдің ауру тарихына ретроспективті статистикалық зерттеу жүргізілді.

Нәтижесі: 1. ГТ жағдайы 31-40 аралығында жүкті әйелдерде жиі кездесті - 50%.

 2. ГТ жағдайы көп ретті босанушы әйелдерде басым болды, олардың жалпы үлес салмағы - 46,7%. Ал, алғаш және қайта босанушы әйелдердің үлес салмағы тең, тиісінше 27,41% және 25,80%

3. Біздің анықтаған мәліметтерге сәйкес кесар тілігі - n=9 (14,05%), физиологиялық босандыру – n=53 (85,48%) әйелде жүзеге асты.

4. ГТ анықталған әйелдерде арасында ірі ұрық туылуы көрсеткіші - 24,19%-ті, тек шала туылған балалар - 31-40 жас аралығындағы әйелдерде анықталды - 4,8%.

5. Біз ≤ 25 жасқа дейінгі әйелдерде тромбоциттердің – 20,13%-ке, 26-30 жаста – 13,91%-ке, 31-40 жаста 9,81%-ке, ≥41 жастан жоғарыларда – 15,92%-ке көтерілгенін анықтадық.

Қорытынды: Сонымен, ГТ анықталған жүкті әйелдерде жүктіліктің болжамына әсер етпеуі мүмкін. Жүктілікке дейінгі және кейінгі тромбоциттер санын тексеру кезінде гестациялық тромбоцитопения жағдайлары жақсарды. Диагностикалау кезінде әйелдердің көпшілігінде жүктілікке дейінгі тромбоциттер санын ескеру қажет.

АННОТАЦИЯ

Актуальность проблемы: Тромбоцитопения поражает от 7% до 11% всех беременностей. Из них до 1% отмечается снижение количества тромбоцитов <100x109/л. Гестационная тромбоцитопения встречается в 10% от общего числа беременностей и составляет около 75% всех случаев тромбоцитопении во время беременности.

Материалы и методы исследования: С 1 января 2021 года по 31 декабря 2021 года в «Научном центре акушерства, гинекологии и перинатологии» г. Алматы проведено ретроспективное статистическое исследование истории болезни n=99 женщин с подтвержденным тромбоцитопеническим диагнозом.

Результаты исследования: 1. ГТ чаще встречается у беременных в возрасте 31-40 лет - 50%.

 2. ГТ преобладала у многорожавших рожениц, их общий удельный вес - 46,7%. Удельный вес женщин, рожающих впервые и повторно, равен 27,41% и 25,80% соответственно%

3. Согласно нашим данным, кесарево сечение осуществлялось у женщин - n=9 (14,05%), физиологические роды – n=53 (85,48%).

4. Показатель рождаемости крупного плода среди женщин с выявленной гестационной тромбоцитопенией - 24,19%, только недоношенных детей-4,8% у женщин в возрасте 31-40 лет.

5. Мы обнаружили повышение тромбоцитов у женщин в возрасте ≤ 25 лет – на 20,13%, в возрасте 26-30 лет-на 13,91%, в возрасте 31-40 лет – на 9,81%, в возрасте ≥41 лет-на 15,92%.

Заключение: Таким образом, ГТ может не влиять на прогноз беременности. Случаи гестационной тромбоцитопении улучшились при тестировании количества тромбоцитов до и после беременности. При диагностике необходимо учитывать количество тромбоцитов у большинства женщин до беременности.

ABSTRACT

Relevance: Thrombocytopenia affects from 7% to 11% of all pregnancies. Of these, up to 1% there is a decrease in the number of platelets <100x109 /l. Gestational thrombocytopenia occurs in 10% of the total number of pregnancies and accounts for about 75% of all cases of thrombocytopenia during pregnancy.

Material and methods: From January 1, 2021 to December 31, 2021, a retrospective statistical study of the medical history of n=99 women with a confirmed thrombocytopenic diagnosis was conducted at the Scientific Center of Obstetrics, Gynecology and Perinatology in Almaty.

Results: 1. GT is more common in pregnant women aged 31-40 years - 50%.

 2. GT prevailed in multiple women in labor, their total specific gravity was 46.7%. The proportion of women giving birth for the first time and repeatedly is 27.41% and 25.80%, respectively%

3. According to our data, caesarean section was performed in women - n=9 (14.05%), physiological childbirth – n=53 (85.48%).

4.The birth rate of a large fetus among women with gestational thrombocytopenia was 24.19%, only premature babies -4.8% in women aged 31-40 years.

5. We found an increase in platelets in women aged ≤ 25 years – by 20.13%, at the age of 26-30 years - by 13.91%, at the age of 31-40 years – by 9.81%, at the age of ≥41 years -by 15.92%.

Conclusions: Thus, GT may not affect the prognosis of pregnancy. Cases of gestational thrombocytopenia improved when testing the number of platelets before and after pregnancy. When diagnosing, it is necessary to take into account the number of platelets in most women before pregnancy.

Түйінді сөздер: гестациялық тромбоцитопения, жүктілік, қан кету, тромбоцит.

Ключевые слова: гестационная тромбоцитопения, беременность, кровотечение, тромбоциты.

Keywords: gestational thrombocytopenia, pregnancy, bleeding, platelet.

КІРІСПЕ. Гестациялық тромбоцитопения (ГТ) - тромбоциттердің тұтыну жағдайының артуына байланысты мәні <150x10⁹/л-ден төмен анықталғанда және жүктілік кезінде анемиядан кейінгі кездесетін екінші гематологиялық бұзылыс [1].

Тромбоцитопения барлық жүктіліктің 7% - дан 11% - на дейін әсер етеді. [2]. Оның ішінде, 1% - ға дейін тромбоциттер санының <100x10⁹/л-ден төмендеуі байқалады. ГТ жалпы жүктіліктің 10%-да кездеседі, ал жүктілік кезіндегі барлық тромбоцитопения жағдайларының шамамен 75% құрайды [2, 3].

Жалпы, жүктілік кезінде тромбоциттер деңгейінің төмендеуінің ең көп тараған себебі – ГТ болса, содан кейін преэклампсия (20%) және идиопатиялық тромбоцитопениялық пурпура (ИТП) саналады, сәйкесінше 1-4% [2].

ГТ жеңіл тромбоцитопениямен, анамнезінде тромбоцитопенияның болмауымен және босанғаннан кейін өздігінен жойылуымен (12 апта ішінде) басқа тромбоцитопениялық жағдайлардан ерекшелінеді [4]. Жиі жүктіліктің ІІІ триместрінде кездеседі [2]. Даму механизмі бойынша көптеген гипотезалар бар: тромбопоэтин реакциясының жеткіліксіздігі [5], Виллебранд факторының концентрациясының жоғарылауы (vWF)[6], ADAMTS13 белсенділігінің төмендеуі [7] және тромбоциттерге аутоантиденелердің түзілуі [8] және т.б.

Зерттеу жұмысының мақсаты: Гестациялық тромбоцитопениясы бар жүкті әйелдердің жас ерекшеліктеріне қарай салыстыру

Зерттеу материалдары мен әдістері: 2021 жыл 1 қаңтар - 2021 жылдың 31 желтоқсан аралығында Алматы қаласының «Акушерлік, гинекология және перинатология ғылыми орталығында» тромбоцитопениялық диагнозы расталған n=99 әйелдің ауру тарихына ретроспективті статистикалық зерттеу жүргізілді. Соның ішінде, n=37 әйелде өзге тромбоцитопениялық синдромдар анықталуына байланысты зерттеу жұмыстарында қарастырылмады.

Зерттеуге қосу критерийлері: МКБ бойынша O99.1 (Халықаралық аурулардың классификациясы сәйкес) диагноздары бойынша тромбоцитопениялық синдром расталған 18-50 жас арасындағы әйелдер. Алып тастау критерийлері: созылмалы декомпенсация сатысындағы әйелдер мен АИТВ инфекциясын жұқтырған, өлім жағдайы тіркелген әйелдер.

Барлық зерттеуге алынған әйелдердің ҚР ДСМ 2014 жылдың 4 шілдесіндегі №10 емдік протоколына (Иммундық тромбоцитопения және жүктілік) сәйкес клиникалық деректері, жас ерекшеліктері, аспаптық және зертханалық зерттеу әдістерінің қорытындылары, анамнезі, босанған нәрестенің салмағы, апгар шкаласының мәні, асқынулары, босану барысы туралы деректердің нәтижелері талданды.

Талданған мәліметтерді тексеруге мүмкіндік беретін статистикалық әдістер қолданылды, орташа мәндер (М±m), орташа арифметикалық шамалар арасындағы айырмашылықтардың дұрыстығы Стьюденттің t – критерийімен бағаланды. р˂0,05 деңгейіндегі айырмашылық статистикалық тұрғыдан сенімді деп есептелді. Статистикалық өңдеулер Microsoft Office Excel электронды қосымшасында жинақталды.

Нәтижесі. Жүкті әйелдердің орташа жас шамасы 32,43±5,84 жасты құрады (кесте 1), жас ерекшеліктері бойынша ≤25 жасқа дейін n=11 (11,11%) – орташа жасы 23,72±1,34, 26-30 аралығында n=32 (32,32%) - 28,31±1,42, 31-40 жас - n=44 (44,44%) - 34,86±3,05, 41≥ жастан жоғары n=12 (12,12%) – 42,5±1 жасты құрады. Жүктілік паритеті бойынша орташа мәні - 3,51±2,14 болды (p<0,05) (кесте 1).

Кесте 1.

Зерттеушілердің клиникалық деректері

Зерттеуде ГТ n=62 (62,62%) жүкті әйелде анықталды, оның ішінде жас ерекшеліктері бойынша ≤25 жасқа дейін n=6 (9,67%), 26-30 жас n=19 (30,64%) 31-40 жас n=31 (50%), ≥41 жастан жоғары n=6 (9,67%) әйелде анықталды (график 1). ГТ анықталған әйелдерде жүктілік паритеті бойынша орташа мәні - 3,63±2,52 болды (p<0,05) (кесте 1).

График 1. Гестациялық тромбоцитопенияның жүкті әйелдер арасында кездесу жиілігі (%)

1 кестеде анықталғандай ГТ жағдайы көп ретті босанушы әйелдерде басым болды, олардың жалпы үлес салмағы - 46,7%. Ал, алғаш және қайта босанушы әйелдердің үлес салмағы тең, тиісінше 27,41% және 25,80% (график 2). ІІІ триместрде ГТ анықталғаны - n=41 (66,12%), ІІ триместрде – n=15 (24,19%), I – триместрде – n=5 (8,06%) белгілі болды (p<0,05) (график 3).

 График 2. Гестациялық тромбоцитопенияның жүкті әйелдер арасында кездесу жиілігі (%)

График 3. Гестациялық тромбоцитопенияның жүктілік мерзіміне сәйкес анықталуы (%)

Тромбоцитопениялық синдромы бар жүкті әйелдерде I және II триместрлерде өздігінен түсік тастау, мерзімінен бұрын босану қаупі, ерте токсикоз және гестоз сияқты асқынулардың даму жиілігі 2-3 есе артады [9].

Талдауға сәйкес, ГТ арасындағы жүкті әйелдер арасындағы негізгі қосалқы аурулардың жиілігін бағалау үшін деректер талданды. Нәтижесінде, 31-40 жас аралығындағы әйелдерде темір жетіспеушілікті анемия - 35,48%, созылмалы пиелонефрит – 32,25%, төменгі аяқтардың варикозды кеңеюі – 20,96%, семіздік – 11,29% жағдайда кездесті (p<0,05). Қосалқы аурулар туралы деректер 3 графикте көрсетілген (график 4).

График 4. Гестациялық тромбоцитопения анықталған әйелдер арасындағы қосалқы аурулар (%)

Гестациялық тромбоцитопения анықталған әйелдерде босандыру мәселелі бойынша нақты шешім жоқ, себебі босану әдісі акушерлік көрсеткіштер негізінде анықталады [10]. Егер әйелде тромбоциттер саны 50,0x10⁹/л-ден асса, бұл физиологиялық босану немесе кесар тілігі кезінде қан кетудің жоғарылауынан болатын асқынулардың алдын алу үшін жеткілікті деп саналады [11]. Біздің анықтаған мәліметтерге сәйкес кесар тілігі - n=9 (14,05%), физиологиялық босандыру – n=53 (85,48%) әйелде жүзеге асырылған (график 5). Сондықтан, ГТ жағдайы босандыру жағдайына әсер етпеуі мүмкін.

График 5. Босандыру тәсілі бойынша көрсеткіш (%)

Босандыру деректерін анықтау барысында ГТ әйелдерден туылған нәрестелердің жалпы салмағы 3589,53±534,21 гр., бойы - 53,84±2,86 см, Апгар шкаласының мәні 8,24±0,80 ұпайға (p<0,05) жетті (кесте 2), бұл көрсеткіштер қалыпты нәрестенің туылу көрсеткіштеріне сәйкес келеді [12]. Апгар шкаласының ең төменгі мәні - ≤25 жасқа дейінгі әйелдерде тіркелді, мәні - 8±0,89 ұпайға тең.

 Кесте 2.

 Босану деректері бойынша мәлімет (х)

ГТ бар әйелдерде ірі ұрықтың туылуы босанудан кейінгі қан кету қауіпін шақыруы мүмкін [13]. Зерттеуде ГТ анықталған әйелдерде арасында ірі ұрық туылуы көрсеткіші - 24,19%-ті немесе n=15 әйелге тең болды. Нәрестелердің орташа салмағы 4419,33±373,92, бойы - 57,86±3,57 см-ді құрады (p<0,05). Ал, жас ерекшеліктері бойынша ≤25 жасқа дейін – n=1 (1,61%), 26-30 жас – n=2 (3,22%), 31-40 жас – n=11 (17,74%), ≥41 жастан жоғары – n=1 (1,61%) әйелге сәйкес келді (график 6).

Бізді қызықтырған тағы бір мәселе тек шала туылған балалар - 31-40 жас аралығындағы әйелдерде анықталды (график 6). Жалпы n=3 (4,8%) шала туылған баланың орташа салмағы 2323,33±94,51 грамм, 47,33±0,57 см-ге тең болды.

График 6. Гестациялық тромбоцитопения анықталған әйелдер арасындағы патологиялық нәрестелерді туу көрсеткіші (%)

Зерттелуші әйелдер арасында босанудан кейінгі кезеңде жалпы қан жоғалту көлемі 284,81±180,39 мл-ді құрады, ал патологиялық қан жоғалту - n=5 (8,06%) анықталды, шығыны 620±130,38 мл. Осы көрсеткіш ГТ бар 26-30 жастағы n=1 (1,61%), 31-40 жаста – n=3 (4,83%), 41 жастан асқан әйелдердің n=1 (1,61%) тіркелді.

Босануға дейінгі жүкті әйелдердің тромбоциттер көрсеткіші 112,03±37,52x10⁹/л, оны ішінде ≤25 жасқа дейін 102,66±75,14x10⁹/л,  26-30 жас 119,3±24,04x10⁹/л, 31-40 жас 108,77±39,82x10⁹/л, ≥41 жастан жоғары 114±17,95x10⁹/л-ге тең анықталды. Босанған кейінгі кезеңде динамикада қанның жалпы анализін бақылауда тромбоциттердің деңгейі 12,69%-ке дейін көтерілді, яғни 126,25±37,34x10⁹/л (p<0,05). Тромбоциттердің динамикада өсу көрсеткіші 7 графикте көрсетілген (график 7).

Біз ≤25 жасқа дейінгі әйелдерде тромбоциттердің – 20,13%-ке, 26-30 жаста – 13,91%-ке, 31-40 жаста 9,81%-ке, ≥41 жастан жоғарыларда – 15,92%-ке көтерілгенін анықтадық (p<0,05).

График 7. Тромбоциттердің динамикалық өзгерісі (x10⁹/л)

Талқылау. Жүктілікке дейін қанмен байланысты аурулары болмаған гестациялық тромбоцитопениясы бар жүкті әйелдер өздігінен босана алады. Біздің жағдайымызда бұл көрсеткіш - 85,45%-ке тең болды. Сондай – ақ, ГТ диагнозы жиі ІІІ триместрде 66,12% анықталды. Гестациялық тромбоцитопениясы бар әйелдер емдеуді қажет етпейді, өйткені бұл тиісті байқалатын өтпелі жағдай. Босанғаннан кейін гестациялық тромбоцитопениясы бар әйелдерді динамикада жалпы қан анализін бақылау қажет, себебі 12 аптаға дейін тромбоциттердің деңгейі қалыпқа келеді. Ал, біздің жағдайда тромбоциттердің қалпына келуі ≤25 жасқа дейінгі әйелдерде тромбоциттердің – 20,13%-ке, 26-30 жаста – 13,91%-ке, 31-40 жаста 9,81%-ке, ≥41 жастан жоғарыларда – 15,92%-ке деййін көтерілді.

Босанған кейінгі кезеңдегі қан кету кезіндегі жағдай ГТ-ға байланысты болуы мүмкін. Патологиялық қан жоғалту  әйелдер арасында тек 5 (8,06%) әйелде анықталды, шығыны 620±130,38 мл.

Қорытынды: 1. ГТ жағдайы 31-40 аралығында жүкті әйелдерде жиі кездесті - 50%.

 2. ГТ жағдайы көп ретті босанушы әйелдерде басым болды, олардың жалпы үлес салмағы - 46,7%. Ал, алғаш және қайта босанушы әйелдердің үлес салмағы тең, тиісінше 27,41% және 25,80%

3. Біздің анықтаған мәліметтерге сәйкес кесар тілігі - n=9 (14,05%), физиологиялық босандыру – n=53 (85,48%) әйелде жүзеге асты.

4. ГТ анықталған әйелдерде арасында ірі ұрық туылуы көрсеткіші - 24,19%-ті, тек шала туылған балалар - 31-40 жас аралығындағы әйелдерде анықталды - 4,8%.

5. Біз ≤25 жасқа дейінгі әйелдерде тромбоциттердің – 20,13%-ке, 26-30 жаста – 13,91%-ке, 31-40 жаста 9,81%-ке, ≥41 жастан жоғарыларда – 15,92%-ке көтерілгенін анықтадық .

Сонымен, ГТ анықталған жүкті әйелдерде жүктіліктің болжамына әсер етпеуі мүмкін. Жүктілікке дейінгі және кейінгі тромбоциттер санын тексеру кезінде гестациялық тромбоцитопения жағдайлары жақсарды. Диагностикалау кезінде әйелдердің көпшілігінде жүктілікке дейінгі тромбоциттер санын ескеру қажет.

Әдебиеттер тізімі:

1. Allyson M.P., Lisa D.L., Douglas B.C. Thrombocytopenia in pregnancy: Diagnosis and approach to management // Blood Rev. – 2020. – №40. – Р. 630-638;
2. Annemarie E.F., Walter D. Gestational thrombocytopenia: a case-control study of over 3,500 pregnancies // Br J Haematol. – 2021. –№.194 (2). – Р. 433-438;
3. 3Mangla A., Hamad H. Thrombocytopenia in Pregnancy //  StatPearls. – 2022. - №154. – P. 340-345;
4. Annemarie E.F. Thrombocytopenia in Pregnancy: Mechanisms and Management // Transfus Med Rev. – 2018. - №32 (4). – Р. 225-229;
5. Zhang X.U., Zhao Y., Li X., Han P., Jing F., Kong Z., et al. Thrombopoietin: a potential diagnostic indicator of immune thrombocytopenia in pregnancy // Oncotarget. – 2016. - №7. – Р. 7489–7496;
6. Drury-Stewart D.N., Lannert K.W., Chung D.W., Teramura G.T., Zimring J.C., Konkle B.A., et al. Complex changes in von Willebrand Factor-associated parameters are acquired during uncomplicated pregnancy // PLoS One. – 2014. - №9 (11). – Р.29-35;
7. Aref S., Goda H. Increased VWF antigen levels and decreased ADAMTS13 activity in preeclampsia // Hematology. – 2013. - №18. – Р. 237–244;
8. Fogerty A.E. Thrombocytopenia in pregnancy: mechanisms and management // Transfus Med Rev. – 2018. - №32. – Р.225–229;
9. Allyson M.P., Ariela L.M. Thrombocytopenia in pregnancy // Hematology Am Soc Hematol Educ Program. – 2022. - №1. – Р. 303-311;
10. Kavisha K., Ariel T.L., Rodney A.М., Vincenzo B. Pre- and postpregnancy platelet counts: evaluating accuracy of gestational thrombocytopenia and immune thrombocytopenia purpura diagnoses // Am J Obstet Gynecol MFM. – 2022. - №4 (3). – Р.60-66;
11. Wang X., Xu Y., Luo W., et al. Thrombocytopenia in pregnancy with different diagnoses: differential clinical features, treatments, and outcomes // Medicine (Baltimore). – 2017. - №96. – Р. 61-75;
12. Lewis D., Downe S. Panel FIGO consensus guidelines on intrapartum fetal monitoring: intermittent auscultation // Int J Gynecol Obster. – 2015. - №131. – Р. 9–12;
13. Elena G.B., Elena U., Doina-Andrada M., Iuliana C., Constantin I.T., Viorel І.S., Luminita I., Felicia A. New born macrosomia in gestational diabetes mellitus // Exp Ther Med. - 2022. -24(6). -Р.710;