ЖҮЙЕЛІ ҚЫЗЫЛ ЖЕГІМЕН АУЫРАТЫН НАУҚАСТАРДА COVID-19 ЖАҒДАЙЫНЫҢ КЛИНИКАЛЫҚ АҒЫМЫ

ЖҮЙЕЛІ ҚЫЗЫЛ ЖЕГІМЕН АУЫРАТЫН НАУҚАСТАРДА COVID-19 ЖАҒДАЙЫНЫҢ КЛИНИКАЛЫҚ АҒЫМЫ

Садыкова Асел Даулетбаевна

 PhD доктор, кафедра доценті, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Әбуова Ұлжалғас Бауыржанқызы

 7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Бутабекова Мөлдір Алтынбекқизи

7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Ботанова Бағлан Қайратовна

 7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Бодаубекова Жансая Каиповна

 7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Кеңесбек Әйгерім Нұржанқызы

 7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Ағабекова Гавхар Сейда Ахмед қызы

 7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

Беркінбай Аман Бақытжанұлы

 7 курс интерн, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті КЕАҚ,

Қазақстан, Алматы қ.

КЛИНИЧЕСКОЕ ТЕЧЕНИЕ СЛУЧАЯ COVID-19 У ПАЦИЕНТОВ С СИСТЕМНОЙ КРАСНОЙ ВОЛЧАНКОЙ

CLINICAL COURSE OF COVID-19 CASES IN PATIENTS WITH SYSTEMIC LUPUS ERYTHEMATOSUS

АҢДАТПА

Төмендегі зерттеуде COVID-19 ассоцирленген жүйелі қызыл жегі диагнозымен ауыратын науқастардағы клиникалық жағдайдың ерекшеліктері ұсынылған.

Зерттеу жұмысының өзектілігі:  Жаңа COVID-19 инфекциясының таралуы жүйелі қызыл жегі бар науқастарда 0,0% - дан 18,1% - ға дейін, ал ауруханаға жатқызу деңгейі 0,24% - дан 10,6% - ға дейін артты.

Зерттеу материалдары мен әдістері:  Алматы қаласы, №35  Қалалық емхананың базасында 2020 жылдың 1 шілдесі мен  2021 жылдың  31 тамыз аралығында «Ковид-инфекция» бөлімшелерінде станционарлық ем алған n=25 науқастың ауру тарихтарына ретроспективті талдау жүргіздік, оның ішінде n=9 (36%) ер адам (орташа жасы 38,62±11,73 жас) және n=16 (64%) әйел адам (орташа жасы 31,47±13,85 жас) құрады.

Нәтижесі: 1. Екі топ арасында да әйелдердің үлесі басым  - 64%.  І топ пен ІІ топ арасындағы әйелдердің жас айырмашылығы – 4,56%, ерлерде – 7,68% бар екендігі анықталды.

2.  Орташа және жоғары белсенділік көрсеткіші COVID-19 анықталған науқастарда жиі болды, сәйкесінше 35,29% және  17,64%.

3. Тыныс алу көрсеткіштері бойынша науқастар арасында сенімді айырмашылықтар анықталмады.

4. ІІ топпен салыстырғанда лейкоциттер – 44,30%-ке, тромбоциттер – 18,72%-ке, СРБ – 34,73%-ке, ферритин – 78,20%-ке айырмашылықтар табылды.

5. ІІ топпен салыстырғанда І топ науқастарында нефриттің кездесуі  - 29,16%-ке, плеврит  - 14,99%-ке, миокардит – 46,85%-ке, артрит – 29,13%-ке жиі кездесті.

6. Антибиотиктерапия  - 1,31%, антикоагулянттар – 28,4%-ке, вирусқа қарсы – 77,96%-ке,  цитостатиктер – 32,9%-ке,  қабынуға қарсы стероидты емес препараттар  - 13,63%-ке COVID-19 анықталған науқастарда жиі тағайындалған.

7. І топтағы n=1 науқаста өкпе артериясының жедел тромбоэмболиясына байланысты өлім жағдайы тіркелген, тиісінше өлім көрсеткіші  - 5,8%-ті құрады.   

Қорытынды: COVID-19 инфекциясы үшін маңызды иммундық жүйенің төмендеуі, осы орайда ЖҚЖ бар науқастарда COVID-19 асқынуларының даму қаупі жоғары.  Аурудың өзі мен терапиядан туындаған иммундық жүйенің реттелмеуі және қатар жүретін патология SARS-CoV-2 вирусын жұқтырудың қауіп факторлары болып есептеледі.

АННОТАЦИЯ

В следующем исследовании представлены особенности клинического состояния у пациентов с диагнозом ассоциированная системная красная волчанка COVID-19.

Актуальность проблемы: Распространенность новой инфекции COVID - 19 увеличилась с 0,0% до 18,1% у пациентов с системной красной волчанкой, а уровень госпитализации увеличился с 0,24% до 10,6%.

Материалы и методы исследования: Распространенность новой инфекции COVID - 19 увеличилась с 0,0% до 18,1% у пациентов с системной красной волчанкой, а уровень госпитализации увеличился с 0,24% до 10,6%.

Результаты исследования: На базе городской поликлиники №35 г. Алматы с 1 июля 2020 года по 31 августа 2021 года провели ретроспективный анализ историй болезни n=25 больных, получавших стационарное лечение в отделениях «Ковид-инфекция», в том числе n=9 (36%) мужчин (средний возраст 38,62±11,73 года) и n=16 (64%) женщин (средний возраст 31,47±13,85 лет).

Результаты: 1. Среди обеих групп преобладает доля женщин - 64%.  Установлено, что разница в возрасте у женщин между группой I и группой II составляет 4,56%, у мужчин – 7,68%.

2. Средний и высокий уровень активности был более частым у пациентов с выявленным COVID-19, 35,29% и 17,64% соответственно.

3. Достоверных различий между пациентами по показаниям дыхания не выявлено.

4. По сравнению с II группой обнаружены различия в лейкоцитах – 44,30%, тромбоцитах-18,72%, СРБ – 34,73%, ферритине-78,20%.

5. По сравнению со II группой у больных I группы чаще встречались случаи нефрита - на 29,16%, плеврита-на 14,99%, миокардита - на 46,85%, артрита-на 29,13%.

6. Антибиотики - 1,31%, антикоагулянты – 28,4%, противовирусные-77,96%, цитостатики – 32,9%, нестероидные противовоспалительные препараты-13,63% часто назначаются пациентам с выявленным COVID – 19.

7. У n=1 больного I группы зафиксирован случай смерти, связанный с острой тромбоэмболией легочной артерии, соответственно показатель смертности составил - 5,8%.

Заключение: Снижение иммунной системы, что важно для инфекции COVID-19, при этом пациенты с СКВ подвергаются повышенному риску развития осложнений COVID-19.  Нарушение регуляции иммунной системы и сопутствующая патология, вызванные самим заболеванием и терапией, считаются факторами риска заражения вирусом SARS-CoV-2.

ABSTRACT

The following study presents the features of the clinical situation in patients with a diagnosis of systemic lupus erythematosus associated with COVID-19.

Relevance: The prevalence of the new COVID-19 infection increased from 0.0% to 18.1% in patients with systemic lupus erythematosus, and the hospitalization rate increased from 0.24% to 10.6%.

Material and methods: On the basis of the city Polyclinic No. 35, Almaty, from July 1, 2020 to August 31, 2021, we conducted a retrospective analysis of the medical histories of n=25 patients who received inpatient treatment in the covid-infection departments, including n=9 (36%) men (average age 38.62±11.73 years) and n=16 (64%) women (average age 31.47±13.85 years).

Results: 1. The share of women prevails among both groups - 64%.  It was found that the age difference in women between group I and group II is 4.56%, in men – 7.68%.

2. The average and high levels of activity were more frequent in patients with detected COVID-19, 35.29% and 17.64%, respectively.

3. There were no significant differences between patients according to respiratory indications.

4. Compared with group II, differences were found in leukocytes – 44.30%, platelets-18.72%, CRP – 34.73%, ferritin-78.20%.

5. Compared with group II, patients of group I had cases of nephritis - by 29.16%, pleurisy - by 14.99%, myocarditis - by 46.85%, arthritis - by 29.13%.

6. Antibiotics - 1.31%, anticoagulants – 28.4%, antiviral - 77.96%, cytostatics – 32.9%, nonsteroidal anti-inflammatory drugs–13.63% are often prescribed to patients with detected COVID - 19.

7. In n=1 patient of group I, a case of death associated with acute pulmonary embolism was recorded, respectively, the mortality rate was 5.8%.

Conclusions: Decreased immune system, which is important for COVID-19 infection, while patients with SLE are at increased risk of developing COVID-19 complications.  Violation of the regulation of the immune system and concomitant pathology caused by the disease itself and therapy are considered risk factors for infection with the SARS-CoV-2 virus.

Түйінді сөздер: жүйелі қызыл жегі, аутоиммунды аурулар, COVID-19 коронавирустық инфекциясы, өкпе зақымдалуы.

Ключевые слова: системная красная волчанка, аутоиммунные заболевания, коронавирусная инфекция COVID-19, повреждение легких.

Keywords: systemic lupus erythematosus, autoimmune diseases, COVID-19 coronavirus infection, lung damage

КІРІСПЕ.  Жүйелік қызыл жегі – аутоантиденелердің шамадан тыс өндірілуімен және ішкі ағзалардың иммундық-қабыну зақымдануының дамуымен сипатталатын этиологиясы белгісіз аутоиммунды ревматикалық ауру [1]. Осы ауруға шалдыққан науқастар SARS-CoV-2 инфекциясына қатысты қауіп тобын құрайды, бұл иммундық қабыну процесінің белсенділігімен, ішкі ағзалардың тұрақты зақымдануының ауырлығымен, иммуносупрессанттарды қолданумен және мүшенің зақымдалуымен байланысты болуы мүмкін [2].

Tian J. Өзге авторлар деректеріне сәйкес (2023) жүйелі қызыл жегі (бұдан әрі-ЖҚЖ) Орталық Азиядағы 100 000 адамға шаққанда 1,18 (0,16-3,68),  Орталық Еуропада 100 000 адамға шаққанда 13,74 (3,2-31,82)-ге дейін өзгерді. ЖҚЖ-мен сырқаттанушылық деңгейі ең жоғары елдердің бірінші төрттігіне Польша (100 000 адамға шаққанда 81,84, 80,33-83,51), АҚШ (100 000 адамға шаққанда 12,13, 11,94-12,35), Барбадос (100 000 адамға шаққанда 10,37, 2,01-36,46) кірді-жыл).-жыл) және Қытай (100 000 адамға шаққанда 8,57, 8,37-8,77). Керісінше, Қазақстан әлемдегі ең төмен аурушаңдық елі болды (100 000 адамға шаққанда 0,57, 0,17-1,24) [3].

Алматы қалалық ревматологиялық орталығының дерегіне сәйкес 2012 жылы Қазақстанда «жүйелі қызыл жегі» диагнозымен жалпы саны 2732 науқас тіркелген немесе 100 000 тұрғынға шаққанда бұл көрсеткіш 16,3 құрады. Ал, бұл көрсеткіш 2017 жылы 4448 науқасқа жетіп, 100 000 тұрғынға шаққанда 24,7 науқасты құрады [4].

SARS-CoV-2 вирусы (COVID-19) өте жұқпалы, вирулентті және адам ағзасының көптеген жасушаларына тропизмді көрсетеді. Жасушаға ену үшін SARS-CoV-2 вирусы бүйректе жоғары экспрессияланатын 2 типті ангиотензин түрлендіретін фермент рецепторын (АПФ2) пайдаланады [5, 6].

ЖҚЖ  және  COVID-19 екеуі де интерстициальды пневмония, цитопения, артралгия, миокардит және гемофагоцитарлық лимфогистиоцитоз түрінде көп мүшелі асқынулармен көрінеді [5]. ЖҚЖ емдеудің негізі кортикостероидтар және басқа иммуносупрессивті терапия, бұл COVID-19 инфекциясы жағдайын ушықтыруы мүмкін [5].

COVID-19 кезінде ЖҚЖ-ға ұқсас симптомдар байқалады: қызба - 87,9% жағдайда, құрғақ жөтел - 67,7%, шаршау - 38,1%, миалгия немесе артралгия - 14,8%, әртүрлі тері көріністері (бөртпе қан құйылу, эритема, васкулит және т.б.), жиі миокардит де анықталады [6]. 

COVID-19 кезіндегі зертханалық өзгерістер жақсы белгілі: лейкопения, лимфопения, СРБ жоғарылауы, тромбоциттер санының динамикасы және кенеттен азаюы, сондай-ақ лимфопенияның ауыр ағымы өлім көрсеткіштерінің  предикторлары болуы мүмкін [6, 7].

COVID-19 науқастарында тромбоциттер мен Т-лимфоциттерде CD40L деңгейі жоғары екендігі көрсетілді, бұл шамадан тыс қабынуға, гиперкоагуляция жағдайына әкеледі [8]. 

Зерттеу жұмысының мақсаты: Жүйелі қызыл жегімен ауыратын науқастарда COVID-19 жағдайында клиникалық ағымын сипаттау

Зерттеу материалдары мен әдістері:  Алматы қаласы, №35  Қалалық емхананың базасында 2020 жылдың 1 шілдесі мен  2021 жылдың  31 тамыз аралығында «Ковид-инфекция» бөлімшелерінде станционарлық ем алған n=25 науқастың ауру тарихтарына ретроспективті талдау жүргіздік, оның ішінде n=9 (36%) ер адам (орташа жасы 38,62±11,73 жас) және n=16 (64%) әйел адам (орташа жасы 31,47±13,85 жас) құрады.

Қосу критерийлері: Халықаралық аурулардың жіктемесіне сәйкес М32. -М32.9  бойынша жүйелі қызыл жегімен зардап шегетін 18-99 жас аралығындағы  науқастар.

Алып тастау критерийлері: жүкті әйелдер мен  18 жасқа дейінгі балалар

Барлық зерттеуге алынған ауру тарихтары 2 топқа жіктелді: І топ – COVID-19+ЖҚЖ n=17 (47,22%), ІІ топ – тек ЖҚЖ бар науқастар  n=8 (52,77%) науқастар тобы.

ҚР ДСМ-нің 2021 жылы 23 қыркүйегіндегі №148 «Жүйелі қызыл жегі» атты емдік протоколдарына сәйкес барлық зерттеуге алынған науқастардың шағымдары, клиникалық деректері, зертханалық-аспаптық зерттеулердің қорытындылары  мен European League Against Rheumatism (EULAR) ұйымы мақұлдаған арнайы шкалалар бойынша деректер жан-жақты талданды.

Алынған нәтижелердің дәлдігін тексеруге мүмкіндік беретін (орташа мәндер (М±m) шамасы) Стьюденттің t – критерийімен бағаланды. р˂0,05 деңгейіндегі айырмашылық статистикалық тұрғыдан сенімді деп есептелді. Статистикалық өңдеулер Microsoft Office Excel электронды қосымшасында жинақталды.

Нәтижесі және талқылау: Жас, жыныстық ерекшеліктері бойынша зерттеу нәтижелеріне келер болсақ (сурет - 1): І топ науқастарында ерлердің үлесі n=6 (24%) – орташа жасы - 37,81±10,09,  әйелдер - n=11 (44%) –30,26±12,51 жас, ІІ топта ерлер n=3 (12%) – 39,62±11,73 жас,  әйелдер - n=5 (20%) – 32,78±14,38 жас болды. Екі топ арасында да әйелдердің үлесі басым  - 64%.  І топ пен ІІ топ арасындағы әйелдердің жас айырмашылығы – 4,56%, ерлерде – 7,68% бар екендігі анықталды (p<0,01).

Сурет 1. Зерттеуге алынған науқастар тобы

Науқастардағы жүйелі қызыл жегінің белсенділігін European League Against Rheumatism (EULAR) ұйымы растаған SLEDAI2К индексімен бағаладық (сурет  - 2). Нәтижесінде, І топта SLEDAI2К индексінің орташа мәні  - 7,79±2,14 ұпай, ІІ топта  - 5,74±1,97 құрады (p<0,01). Орташа және жоғары белсенділік көрсеткіші COVID-19 анықталған науқастарда жиі болды, сәйкесінше 35,29% және  17,64% (сурет - 2).

Сурет 2.  SLEDAI2К индексінің орташа мәні  (%)

COVID-19 коронавирустық инфекциясы ауырлық дәрежесінің негізгі критерийлері (ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің 25.07.2022 күні «Ересектердегі короновирусты инфекцияға» арналған №6 редакциялық емдік протоколына сәйкес) тыныс алу жиілігі (ТАЖ), SpO₂ деңгейі,  КТ арқылы өкпенің зақымдану көлемі, биомаркерлер мен қанның анализдері науқастардан анықтадық.  ТАЖ және SpO₂ деңгейлері бойынша ауруханадағы 3  және 7 күн аралығындағы орташа мәні есептелінді, ТАЖ І топта  аурудың 3 күні 22,43±2,71 р\мин , ІІ топта  21,55±1,62 р\мин құраса, 7  күндері 21,08±1,48 р\мин, ІІ топта 20,64±2,06-ны құрады (сурет -3). SpO₂  алғашқы күндері І топта  - 92,39±3,48%, ІІ топта 93,15±2,58%,  7 күні сәйкесінше, 93,48±4,19% және 93,81±5,04% болды. Осылайша, тыныс алу көрсеткіштері бойынша науқастар арасында сенімді айырмашылықтар анықталмады (p<0,01).

 Сурет 3. Науқастардың ауруханадағы 3 және 7 күндері тыныс алудың көрсеткіші (%)

Салыстыру жұмыстары екі топтағы клиникалық критерийлер динамикасын салыстырмалы талдаумен қатар, лейкоциттер, тромбоциттер динамикасын және С-реактивті ақуыздың (CРБ), ферритиннің  аурудың 3, 14 күндеріне бағалау жүргізілді (кесте - 1). Белгіле болғандай, COVID-19 анықталған топта лейкоцитоз 3  күні  - 11,42±2,51×10⁹, 7  күні  - 10,62±3,06×10⁹, тромбоциттер 3  күні  120,4±37,52×10⁹, 7  күні  - 116,03±28,35×10⁹, СРБ - 36,13±9,41 мг\л, 7  күні  - 30,2±11,62 мг/л, ферритин - 484,59±48,66 нг\мл, 7 күні - 403,74±56,25 нг\мл анықталды. ІІ топпен салыстырғанда лейкоциттер – 44,30%-ке, тромбоциттер – 18,72%-ке, СРБ – 34,73%-ке, ферритин – 78,20%-ке айырмашылықтар табылды (p<0,01).

Кесте 1.

 Зертханалық көрсеткіштердің орташа деңгейі (n)

УДЗ-сы, жалпы шолу рентгенографиясы, ЭКГ көмегімен науқастарда анықталған негізгі асқынуларды талдап көрдік (4, 5 суреттер). ІІ топпен салыстырғанда І топ науқастарында нефриттің кездесуі  - 29,16%-ке, плеврит  - 14,99%-ке, миокардит – 46,85%-ке, артрит – 29,13%-ке жиі кездесті (p<0,01).

Сурет 4. І топ – COVID-19+ЖҚЖ (n=17) тобындағы аурудың асқынулары (%)

Сурет 5. ІІ топ – ЖҚЖ  (n=8)  тобындағы аурудың асқынулары (%)

Науқастарға жүргізілген терапиялық тәсіл бойынша топтар арасындағы айырмашылық қатынасы мынадай болды (сурет - 6): антибиотиктерапия  - 1,31%, антикоагулянттар – 28,4%-ке, вирусқа қарсы – 77,96%-ке,  цитостатиктер – 32,9%-ке,  қабынуға қарсы стероидты емес препараттар  - 13,63%-ке жиі тағайындалған (p<0,05).

Ал, І топтағы n=1 науқаста өкпе артериясының жедел тромбоэмболиясына байланысты өлім жағдайы тіркелген, тиісінше өлім көрсеткіші  - 5,8%-ті құрады.

Сурет 6. Науқастарға жүргізілген негізгі терапия түрлері (%)

Қорытынды: 1. Екі топ арасында да әйелдердің үлесі басым  - 64%.  І топ пен ІІ топ арасындағы әйелдердің жас айырмашылығы – 4,56%, ерлерде – 7,68% бар екендігі анықталды.

2. Орташа және жоғары белсенділік көрсеткіші COVID-19 анықталған науқастарда жиі болды, сәйкесінше 35,29% және  17,64%.

3. Тыныс алу көрсеткіштері бойынша науқастар арасында сенімді айырмашылықтар анықталмады.

4. ІІ топпен салыстырғанда лейкоциттер – 44,30%-ке, тромбоциттер – 18,72%-ке, СРБ – 34,73%-ке, ферритин – 78,20%-ке айырмашылықтар табылды.

5. ІІ топпен салыстырғанда І топ науқастарында нефриттің кездесуі  - 29,16%-ке, плеврит  - 14,99%-ке, миокардит – 46,85%-ке, артрит – 29,13%-ке жиі кездесті.

6. Антибиотиктерапия  - 1,31%, антикоагулянттар – 28,4%-ке, вирусқа қарсы – 77,96%-ке,  цитостатиктер – 32,9%-ке,  қабынуға қарсы стероидты емес препараттар  - 13,63%-ке COVID-19 анықталған науқастарда жиі тағайындалған.

7. І топтағы n=1 науқаста өкпе артериясының жедел тромбоэмболиясына байланысты өлім жағдайы тіркелген, тиісінше өлім көрсеткіші  - 5,8%-ті құрады.

COVID-19 инфекциясы үшін маңызды иммундық жүйенің төмендеуі, осы орайда ЖҚЖ бар науқастарда COVID-19 асқынуларының даму қаупі жоғары.  Аурудың өзі мен терапиядан туындаған иммундық жүйенің реттелмеуі және қатар жүретін патология SARS-CoV-2 вирусын жұқтырудың қауіп факторлары болып есептеледі.

Әдебиеттер тізімі:

1. Моисеев С.В., Новиков П.И., Булано Н.М. Системная красная волчанка: эпидемиология, отдаленные исходы и бремя болезни // Клиническая фармакология и терапия. -  2021. - № 30 (4). – С. 220-225.
2. Xue-Lei F., Yan Q. COVID-19 in patients with systemic lupus erythematosus: A systematic review // Lupus. – 2022. - № 31 (6). – Р. 684–696.
3. Tian J., Zhang D., Yao X., et al. Global epidemiology of systemic lupus erythematosus: a comprehensive systematic analysis and modelling study Annals of the Rheumatic Diseases 2023 // Ann Rheum Dis. – 2023. - № 82 (3). – Р. 351-356.
4. Исаева Б.Г., Сапарбаева М.М., Исаева С.М. и др. Современное состояние проблемы системной красной волчанки в Казахстане. Современная ревматология. – 2020. - № 14 (1). – Р. 32–39.
5. Horisberger A., Moi L., Ribi C., Comte D. Impact of COVID-19 pandemic on SLE: beyond the risk of infection // Lupus Sci Med. -  2020. - № 7. – Р. 1–2.
6. Seyyed S.H., Seyyedeh M.H., Farahnoosh F., Sima A.A. Dysregulation of immunity in COVID-19 and SLE // Inflammopharmacology. – 2022. - № 30 (5). – Р. 1517-1531.
7. Ruth F.R., Jacqueline L.P., Timothy B.N. COVID-19 in patients with systemic lupus erythematosus: lessons learned from the inflammatory disease // Transl Res.  – 2021. - № 232. – Р. 13-36.
8. Louise M. Systemic lupus erythematosus: overview, management and COVID-19 // Br J Nurs. – 2022. - № 31(7). – Р. 348-355.